Epica

Aan alles voel je: Epica staat op een kantelpunt in haar carrière. Het nieuwe album The Quantum Enigma ademt revolutie. Na twaalf jaar en vijf succesvolle albums besluit de band voor het eerst te kiezen voor een andere studio en een nieuwe producer en mixer. ‘Drie enorme risico’s’, geeft zangeres Simone Simons toe. ‘Maar we zijn er gewoon voor gegaan.’

Gitarist Mark Jansen moet bekennen dat het wel spannend is. ‘Ik moest echt even aan het idee wennen.’ Maar de band trekt dit keer alles uit de kast om een meesterwerk af te leveren. Het is dan ook meteen het duurste Epica-album geworden. ‘Dat was geen kwestie van effe de portemonnee trekken en zeggen: “Prima, dat doen we!” Maar dit album móest die spreekwoordelijke vuistslag in het gezicht worden.’
Over de vorige platen van Epica hebben de bandleden niets te klagen. ‘Ik ben nog steeds een grote fan van de oude sound’, zegt Mark. ‘Producer Sascha Paeth heeft ons altijd versterkt, we hadden nog honderd jaar met hem door kunnen gaan. Alleen loop je dan het risico in herhaling te vallen. Soms is het goed iets verfrissends te doen.’

mij=Interview: Vincent.
The Quantum Enigma klinkt helderder, meer open dan zijn voorgangers. ‘Dat heeft te maken met de mix, je hoort alles nu beter’, legt Mark uit. ‘We focusten altijd erg op zang en bouwden de rest eronder. Nu hebben we eerst de muziek genomen en daar de zang bovenop gelegd. Ik denk dat je dát hoort. Dat alle afzonderlijke elementen beter naar voren komen.’
Muzikale duizendpoot
Producer van de nieuwe plaat is Joost van den Broek, geen onbekende in het genre. ‘Joost is een muzikale duizendpoot’, aldus Simone. ‘Hij zit vol energie, is ontzettend gemotiveerd en had er zin in het beste uit Epica te halen. Dat zag hij wel als een uitdaging.’ En de band heeft een onwankelbaar vertrouwen in de nieuwe producer.
‘Je geeft zo iemand heel veel in handen’, gaat Simone verder. ‘Maar dat moet ook. Je zit zelf zo diep in de materie dat je niet meer objectief kunt zeggen: “Dit loopt niet lekker”. Joost kan dat wel. En hij kan ook bijna elk instrument bespelen, dus hij haakt heel makkelijk aan.’ Mark vult aan: ‘Joost is overal bij geweest. Al in het prille begin zat hij in onze thuisstudio’s mee te luisteren. “Laat je track eens horen, wat kunnen we daar in dit stadium al aan verbeteren?” Hij heeft het nodige overzicht gehouden.’
Sascha Paeth is overigens niet helemaal aan de kant geschoven. ‘Dat had ook niet goed gevoeld’, vindt Mark. ‘Hij is mede de reden dat Epica zo ver is gekomen. Zang is zijn allersterkste punt, dus bij de zangdemo’s heeft hij geholpen.’
Katsjing
Juist omdat The Quantum Enigma die ‘vuistslag’ moet worden, wordt er maanden aan gewerkt. ‘Het was een flinke investering’, aldus Simone. Dan rijst al snel de Hollandse vraag wat het opnemen van zo’n plaat dan kost. ‘Een miljard euro’, grapt ze. ‘Nou nee’, neemt Mark het gesprek over. ‘Maar je moet wel richting een ton denken. Ga maar na: omdat we bijvoorbeeld niet alle partijen van de strijkers in de daarvoor geplande twee dagen kregen opgenomen, moest een extra dag worden geboekt. Dan komt er meteen 7.000 euro bij.’ Simone: ‘Katsjing.’
Mark gaat verder: ‘Zo’n beslissing is geen kwestie van effe de portemonnee trekken en zeggen: “Prima, dat doen we!” Het zijn dingen die enorm oplopen. Maar er mocht echt niets zijn waarvan we later spijt kunnen krijgen. “Bij dat nummer hadden toch echte strijkers gemoeten in plaats van een sample.” Dus laten we het dan maar meteen goed doen.’ Simone: ‘Gelukkig kregen we daar de middelen voor, het geld was er. Anders hadden we allemaal zelf viool moeten spelen, haha!’

Voor de promotie van de plaat geldt eigenlijk hetzelfde. Er komt een videoclip voor “Unchain Utopia”, maar daarna wordt het schrapen. ‘We willen eigenlijk wel nog een paar keer met iets nieuws komen’, zegt Mark. ‘Maar het zijn dure jongens, die videomakers. Die eerste clip konden we zelf betalen, maar als we er nog een willen…’ ‘Dan moeten we geld uit onze matrassen trekken’, lacht Simone.
‘Het maakt toch nog wel uit’, peinst Mark nog even verder. ‘Wij hebben ook, of in ieder geval Simone en toetsenist Coen, gezinnen te onderhouden. En ik mijn hond, haha. Ik wil maar zeggen: we hebben wel een verantwoordelijkheid. Er moet genoeg binnenkomen. Maar zoals ik zei, voor deze plaat wilden we echt alles er tegenaan gooien. We hebben er het maximale uitgehaald.’
Uit elkaar gedreven
Het maken van The Quantum Enigma heeft een wonderlijke uitwerking gehad op de band. Aan voorganger Requiem For The Indifferent (2012) is volgens Mark nooit met de hele groep gewerkt. ‘Geen een track op die plaat hebben we écht samen geschreven. Ideeën werden thuis uitgewerkt, via internet gedeeld en daarna in elkaar gepast. Je merkt het nauwelijks, maar dan drijf je toch een beetje uit elkaar. Nu hebben we weer echt samen nummers gespeeld, samen nummers naar een hoger niveau getild.’
‘Er is dan een heel andere wisselwerking van creativiteit’, vult Simone aan. ‘Als je alleen werkt en je ideeën per mail verstuurt, kan het soms een dag duren voor iemand reageert. Maar als je samen bent en Mark speelt bijvoorbeeld een riff, dan gaat bassist Rob er meteen in mee. Er is direct een wisselwerking en dan kom je tot heel andere resultaten.’ ‘Je merkt dat je als band weer naar elkaar toe groeit’, vindt Mark. ‘Het is mooi om te zien dat zoiets na twaalf jaar gewoon weer kan gebeuren.’
Het eindresultaat is een enorme stapel songs die onmogelijk allemaal op de plaat passen. ‘Maar daar is niet om gevochten, haha. Iedereen heeft een lijstje gemaakt en de breedst gedragen nummers staan erop’, aldus Mark. ‘En ja, dan valt er wel eens een pareltje af waarvan je vooraf honderd procent zeker wist: die komt erop.’ ‘Maar we hebben niks weggegooid’, stelt Simone gerust. ‘Alle nummers zijn opgenomen en komen op extra edities van het album.’
Mark lacht. ‘We hebben dit keer 38 versies, die de fans dan weer allemaal moeten kopen. Zo kunnen wij ook de volgende plaat weer betalen, haha.’
‘Eindelijk grunts op een single’
Opvallend is dat de band meteen stevig uit de hoek komt met de eerste single “The Essence Of Silence”. Mark brult er lustig op los. ‘Het is inderdaad heftig, maar het is toch ook toegankelijk. Ik vind eigenlijk de hele plaat wel redelijk catchy, met af en toe even flink gas geven. En “The Essence Of Silence” heeft wel iets dat in je hoofd blijft hangen, ondanks de bruutheid.’
‘We vinden zo’n brute single ook wel goed’, valt Simone hem bij. ‘We zijn tenslotte een metalband. In het verleden werd de meest toegankelijke track automatisch de single, nu kunnen we mensen een beetje choqueren. Een single die meteen met grunts uit de startblokken schiet, ik vind het wel grappig.’
Mark zit ondertussen breed grijzend voor zich uit te staren. ‘Eindelijk grunts op een single hè’, stoot Simone hem aan. Mark: ‘Haha, ja, ik zie mezelf als staan bij De Wereld Draait Door. Geen slecht woord daarover trouwens, zij zijn degenen die ons in ieder geval hebben uitgenodigd. Er zijn zat andere programma’s waar we ook prima in zouden passen maar die nog niet hebben gebeld.’ Simone herinnert zich: ‘We zijn wel bij Goedemorgen Nederland geweest! Maar als je daar begint te grunten vallen de bejaarden meteen uit hun stoel.’
Kleine deeltjes
Epica zou Epica niet zijn als in de teksten weer van alles valt te ontdekken. ‘The Quantum Enigma gaat erover dat je iets niet kunt observeren zonder het te beïnvloeden’, legt Mark uit. ‘In de kwantumfysica is dat wetenschappelijk ook bewezen: de kleinste deeltjes bestaan op duizenden plekken tegelijk. Maar zodra je ernaar kijkt, plop, zijn ze ineens op één plaats in de ruimte. Dus dat wat we niet zien, bestaat dat eigenlijk wel? Wat is illusie en wat is realiteit? Je kunt daar heel lang over doorgaan.’
Simone: ‘We hebben in het begin wel besproken wat zo’n beetje het thema van de plaat zou worden. Niet per se een… Ik wilde conceptiealbum zeggen, haha.’ Mark: ‘Anticonceptie.’ Simone: ‘Ja, dan krijg je babymetal, haha. Eh… Wat was de vraag ook alweer? Sorry, aan het eind van zo’n interviewdag worden we altijd een beetje melig.’

Exit fundamentalisme
De zangeres gaat verder: ze kan zich voor haar aandeel in de teksten goed vinden in het pad dat Mark uitzet. ‘Niet dat hij zegt: “Dit is het en binnen die kaders moet je bewegen”. Daar heb ik veel vrijheid in. Maar ik kan me heel erg goed vinden in die zoektocht naar realiteit. Ik heb me vooral geconcentreerd op de geest, bijvoorbeeld het zieke van de geest. Alzheimer, psychopaten. Maar ook dromen. En ik heb me laten inspireren door het surrealisme, schilderijen van Dalí en Frida Kahlo.’
De thema’s zijn vooral wetenschappelijk en spiritueel. Voor het eerst wordt op een Epica-plaat met geen woord gerept over fundamentalisme. ‘Ik geloof dat we alles wel zo’n beetje hebben gezegd en geschreven over moslimfundamentalisme’, legt Mark uit. ‘En nu Geert Wilders allemaal boude uitspraken doet, word je daar ook snel mee geassocieerd’, verzucht hij. ‘Uitspraken als “Minder Marokkanen”, daar willen we ons verre van houden.’
‘Het probleem is ook dat niet iedereen even goed Engels kent’, vult Simone aan, ‘dus we zijn vaak verkeerd begrepen. We hebben het zo vaak gehoord: zijn jullie tegen christenen, zijn jullie tegen moslims, zijn jullie racisten? Nee, nee en nee. Maar daar kregen we wel vervelende mails over.’
Van Dale op het nachtkastje
Dat niet iedereen alles even goed begrijpt, is misschien ook niet verwonderlijk. Ook deze plaat zit weer boordevol onbekende Engelse woorden. Alleen al voor de tracklist zou een verklarende woordenlijst meer dan welkom zijn.
‘De Dikke Van Dale ligt wel op mijn nachtkastje, als inspiratiebron’, lacht Simone. ‘Maar 98% van die woorden zit gewoon in mijn hoofd. Sinds ik bij Epica zit spreek ik Engels. Ook met mijn man thuis spreek ik Engels, obwohl ich in Deutschland wohn.. Oh, nu ga ik dus ongemerkt weer over op Duits.’ ‘Ze heeft ook een hele grote Duitse woordenschat’, grijnst Mark. ‘En ik een Italiaanse.’
‘Uit een woord kun je ook inspiratie halen’, gaat de zangeres verder. ‘In de tekst die Mark heeft geschreven voor het nummer The Quantum Enigma zit bijvoorbeeld het woord “Dreamscape”.’ Mark: ‘Ja, dat woord vond jij zo mooi dat je vroeg of je het mocht lenen!’ Simone: ‘Ik was toevallig een tekst aan het schrijven over dromen en surrealisme. Daar paste “Dreamscape” echt perfect in. Dingen komen sowieso vaak terug bij ons, dus ik vind het leuk om dat dan aan elkaar te verlinken.’ Mark: ‘Probeer je me te verlinken?’ Simone: ‘Sorry, te linken.’ Mark lacht. ‘Gelukkig hoeft ze geen Nederlandstalige teksten te schrijven.’
De tourbus in
Op 30 april is The Quantum Enigma gepresenteerd met een show in 013, Tilburg. Sinds begin mei ligt de plaat in de winkels en nu stapt de band de tourbus in. Voor de komende zomer staat al een hele rij festivals gepland, waaronder Parkpop in het Haagse Zuiderpark. ‘Heel gaaf, omdat het gratis is’, vindt Simone. ‘Dat maakt het toegankelijk voor iedereen. Want Pinkpop is bijvoorbeeld al uitverkocht.’ Mark voegt eraan toe: ‘Sowieso vind ik het een eer daar te mogen spelen, Parkpop is toch een van de grootste festivals van Nederland.’
Voor wie toch Pinkpop wil meemaken heeft Simone tot slot nog wel een tip. ‘Ga op de skischans naast het festivalterrein staan. Daar stond ik vroeger ook altijd. Als de wind goed staat, kun je het prima horen. Maar ja, zelf sta ik dit keer op het podium.’