The Sound of the South / Delta Swamp Rock / The Fame Studios Story

Het schijnt een saai plaatsje te zijn, Muscle Shoals. Een handvol inwoners, wat bedrijventerreintjes. Geen bijzondere natuur, geen geweldige restaurants. Het dorpje in Alabama is tevens naamgever van de gemeente Muscle Shoals, waaronder ook Florence, Sheffield en Tuscambia vallen. Ergens tussen Nashville en Memphis, tussen de hoofdsteden van de country en de soul. In de jaren zestig en zeventig werd hier muziek gemaakt die, in de woorden van Leo Blokhuis, ‘de allermooiste muziek is die ik ken’. Of dat zo is mag iedereen voor zichzelf uitmaken, maar dat er in de Fame Studios (eerst in Florence, later in Muscle Shoals) en de Muscle Shoals Sound (Sheffield) prachtige, invloedrijke en onverwoestbare liedjes zijn opgenomen, lijkt mij eerder een feit dan een mening.
Deze drie compilaties bieden overtuigend bewijsmateriaal. De focus is net even anders gelegd, zodat ze elkaar eerder complementeren dan overlappen. De drie-cd-box The Fame Studios Story geeft een overzicht van liedjes die daar in de periode 1961-1973 zijn opgenomen. Veel soul, Otis Redding, Wilson Pickett, Arthur Conley. Maar ook The Osmonds, in 1970. De liedjes zijn chronologisch verdeeld, het eerste nummer van cd 1 is uit 1961, het laatste op cd 3 uit 1973. Het sterkste jaar was 1967, toen nummers als “I Never Loved A Man (The Way I Love You)” van Aretha Franklin en Sweet Soul Music van Arthur Conley werden opgenomen. Tevens het jaar waarin Otis Redding in december bij een vliegtuigongeluk overleed. En het laatste jaar waarin blanke en zwarte muzikanten, zodra ze de studiodeuren waren gepasseerd, elkaars kleur niet meer zagen. In 1968 veranderde dat met de moord op Martin Luther King, en volgens de toelichtende boekjes bij deze compilaties werd daarna alles anders. Zwart zelfbewustzijn, hoe nodig ook, zorgde ook voor onrust en achterdocht. En toen moest disco nog geboren worden, dat de carrières van veel soulartiesten de nek omdraaide.
Laat The Fame Studios Story vooral de zwarte artiesten weer schitteren, op Delta Swamp Rock is nauwelijks een zwarte muzikant te vinden. Op deze compilatie, die een paar maanden geleden uitkwam, staan artiesten als Johnny Cash, Tony Joe White en Bobbie Gentry. Maar ook Big Star en Waylon Jennings. Door eerder op lokatie dan op genre te focussen, willen de samenstellers van Delta Swamp Rock vooral laten horen hoe rijk en (tamelijk) divers muziek uit het zuidoosten van Amerika was in de periode 1967-1971.
Leo Blokhuis heeft zich als samensteller van The Sound of the South het meest beperkt: muziek die tussen 1961-1976 in Muscle Shoals, New Orleans of Memphis is opgenomen door artiesten die balanceerden tussen country en soul. Zijn box is ondanks de beperking toch de rijkste, en telt ook de meeste cd’s (vier). Blank, zwart, vrouw, man, Blokhuis maakt geen onderscheid, zolang hij de genoemde twee elementen maar terughoort in de nummers. Solomon Burke trapt af, met een ingehouden, maar toch soulvolle cover van het countrynummer “Just Out of Reach”. Het was niet Burke’s eigen keuze om dat nummer te coveren, maar het sloeg wel aan. Het laatste nummer van cd 4 is van Bobby Womack, een zwarte soulheld die gretig zijn liefde voor country uitte met een geweldig album, B.W. goes C.W., waarbij de laatste afkorting natuurlijk voor ‘country and western’ staat. Daartussen horen we heldinnen als Bobbie Gentry en Candi Staton, kanonnen als Elvis, Bob Dyla en Little Richard en obscure parels als Sami Jo, Tony Borders en Mac Davis, wat de originele uitvoerder blijkt te zijn van de Elvis-hit “A Little Less Conversation”.
Blokhuis is de enige die zich enigszins ongemakkelijk lijkt te voelen bij zijn voorkeur, zoals bijvoorbeeld Leendert van der Valk dat ook beschreef in zijn boek Duivelsmuziek. In de jaren zestig was gesanctioneerd racisme in het Amerikaanse zuiden heel gebruikelijk, de levensstandaard van veel, met name zwarte muzikanten, lag niet heel hoog. Blokhuis schrijft: ‘De artiesten hier zingen over – of vanuit – het grote verlangen, de drang naar vrijheid. Dat is logisch. Als ze om zich heen kijken, zien ze een maatschappij die knelt en schuurt. Tegelijkertijd zien ze amper hoe bijzonder de vrijheid is die ze op datzelfde moment in de studio ervaren.’ Even verderop concludeert hij dat countrysoul een belangrijke functie van kunst raakt, ‘met andere ogen naar de werkelijkheid kijken. Ik vind dat inspirerend. En troostrijk.’
Hoewel er heel wat tekstuele ellende voorbij komt in de nummers in zijn box, zinkt de moed je nergens in de schoenen. Geldt trouwens ook voor de andere twee compilaties. Het is schitterende, rijke en eerlijke muziek. Die eigenlijk een steviger behuizing verdient dan in de nogal kwetsbaar vormgegeven boxjes. Met zorg behandelen dus.