FortaRock XL 2013 – Napret

Het is zaterdag 1 juni 2013. Het Goffertpark in Nijmegen ligt er mooi bij en het gras is uitermate fris en groen. Nog wel. Het park is goed afgezet met dubbel hekwerk en de hond van een beveiliger blaft agressief naar me. Ik roep hard ‘metallllll!!!’ tegen het dier, en maak daarbij het bekende metalteken met de vingers, maar het dier is geheel niet onder de indruk en blaft gewoon verder. Het loopt tegen twaalf uur in de middag als we bij de ingang arriveren van FortaRock XL. Geen grote rijen aldaar, waardoor we snel het terrein op kunnen lopen en dat is altijd prettig. Het is de vijfde editie van het festival en dit jaar pakt de organisatie extra groot uit, voor het eerst in het Goffertpark en voor het eerst ook in samenwerking met Mojo, 3FM en LOC7000. Waar er vorig jaar nog tegen de 8.000 bezoekers in Park Brakkenstein aanwezig waren op een uitverkochte editie van het festival, komen er vandaag rond de 48.000 bezoekers – net niet uitverkocht.

Met een publiekstrekker als Rammstein en een verder goed gevuld affiche krijgt de organisatie het park dus behoorlijk vol, hoewel zo’n schaalvergroting ook ten koste zou kunnen gaan van de gemoedelijke sfeer en het ‘knusse-dagje-metal’ gevoel dat FortaRock ons de laatste jaren gaf. Het terrein ziet er in elk geval mooi aangekleed uit en lijkt goed en praktisch ingedeeld. Knus en gezellig druk is het in elk geval al wel op dit tijdstip in de met motorfietsen versierde Biergarten, waar je naast de gewone pilsener ook andere biersoorten kunt bestellen. Daar ontmoeten we de andere festivalmaten, slaan we het eerste frisse biertje achterover, en lopen op tijd richting de Monster Energy-stage voor het eerste optreden. Echt warm is het niet en we morren met z’n allen nog even flink over de veel te frisse wind en de koele temperatuur, terwijl we het terrein oversteken onderweg naar die mooie wit-zilveren tent. Dat er een dag eerder wel de hele dag zon was (en een dag later ook) is best wel jammer, maar gelukkig blijft het wel de hele dag droog.

mij=Door: tBeest.
Binnen in de redelijk gevulde tent is het wat knusser en warmer, en mag het Belgische AmenRa het festival aftrappen met een flinke lome, gortdroge, donkere en onheilspellend portie sludge- en doommetal. Het podium wordt donker gehouden en er spuiten veel en vaak witte wolken rook het podium op, terwijl op de achtergrond de mystieke visuals moeite hebben door te breken vanwege flarden mist. Dat geldt ook voor het geluid, dat zeker in het begin wollig klinkt. De scherpe gitaren vallen wat weg in een totaalbeeld van overheersende bastonen, waardoor het zeker in het begin wat log en moeizaam aanvoelt. Zanger Colin van Eeckhout staat zoals gebruikelijk vooral met de rug naar het publiek en schreeuwt zijn teksten als een bezetene door de microfoon.  Echt mooi is die schreeuwzang niet en het lijkt vandaag nog scherper en overheersender dan op de plaat. Het leidt de aandacht wat af van de verder prima composities. Gedurende het optreden bloeit de muziek gelukkig wat meer open tot een meeslepend geheel, waarbij de dikke en donkere riffpatronen beter benadrukt worden en de melodielijnen beter naar boven komen. Over het geheel genomen vind ik de Belgische collega’s van Steak Number Eight live wat interessanter, maar AmenRa laat vandaag toch horen welke potentie het in zich heeft en waarom ze in eigen land zoveel succes hebben. Dat ze dan wat te vroeg stoppen vind ik uiteindelijk toch wel jammer.

Het is dan behoorlijk schakelen naar de symfonische metal van Delain op het hoofdpodium, waar we op dit tijdstip nog makkelijk vooraan komen te staan. Categorie ‘guilty pleasure’ misschien, maar de Nederlandse band maakt er een prima show van. Hoewel er van tevoren getwijfeld werd door de echte metalheads aan dit soort bands, stond Delain ook al eens op de eerste editie van het FortaRock-festival in 2009 in Park Brakkenstein. De band werd in 2002 opgericht door toetsenist Martijn Westerholt, eerder nog actief in Within Temptation. Met die referentie in het achterhoofd en bands als Epica of (het opgedoekte) After Forever weet je ongeveer wat je kunt verwachten. Charlotte Wessels zingt vandaag loepzuiver en dat is wel even een verademing na het schreeuwwerk van AmenRa. Het plezier van de band werkt aanstekelijk en je ziet de mensen – althans in het voorvak – flink genieten. De stevige gitaren, de rollende dubbele basdrums en de sporadische grunts van de gitarist zorgen voor een goed uitgevoerde stevige noot, terwijl er ook echte poppy songs voorbij komen (“Are You Done With Me” bijvoorbeeld), waarbij het gebruik van modulatie niet wordt geschuwd. Dat soort momenten zijn wat zoetgevooisd, maar het is allemaal keurig uitgevoerd en bovendien staat het geluid uitermate helder. Tijdens “Not Enough” worden er zilveren slingers het publiek ingeschoten die door de tegenwind weer terug het podium op worden geblazen. Grappig, maar de band laat zich niet van de wijs brengen. De band is enthousiast en dat maakt het een leuk en spontaan optreden, al zal een groot deel van het veld het verder een biet wezen.

Wat lastiger te verteren is, is het Noorse Enslaved, dat al weer aardig wat jaartjes meegaat en ergens in het hoekje van progressieve blackmetal wordt geplaatst. Bij dit optreden blijkt ineens hoeveel groter FortaRock dit jaar is geworden. De tent puilt al aardig uit terwijl we nog maar aan het begin van de middag zitten. Met “Thoughts Like Hammers” begint de band met het eerste nummer van het prima laatste album RIITIIR. Hoewel het geluid nog niet op het juiste en uitgebalanceerde knalniveau lijkt te staan, druipt de klasse toch mondjesmaat van het podium af. Duisternis ontmoet het licht bij Enslaved, die het aan elkaar knutselt in interessante composities. Zo zorgt zanger/bassist Grutle Kjellson voor de wat vochtige grafzang, terwijl dat soepeltjes wordt afgewisseld met de cleane vocals van toetsenist Herbrand Larsen (sinds 2004 bij de band). Opgefokte passages worden behendig afgewisseld met melodieuze stukken, zonder dat het geforceerd overkomt. In die zin hoor je bij vlagen de afwisseling zoals bij een band als Opeth, hoewel het op andere momenten meer aan de blackmetal van Immortal doet denken. Maar Enslaved heeft ook duidelijk een eigen smoel dat soms lastig te omvatten is. Hoewel het optreden geluidstechnisch ook niet helemaal uit de verf lijkt te komen, komt het tegen het einde met het epische “Convoys to Nothingness” aardig los. Het laatste nummer “Isa” wordt dan nog aangekondigd als het onvermijdelijke nummer, alsof je “Ace of Spades” niet zou spelen als je Motörhead heet, maar ik vind het wat rechtlijnig en niet hun sterkste nummer vandaag. Enslaved heeft echter wel mijn interesse verder aangewakkerd.

Waarom Five Finger Death Punch daarna niet op het hoofdpodium staat blijft gissen. ‘Onvoorziene logistieke omstandigheden’ zijn de officiële lezing, maar de organisatie van FortaRock XL snapt het zelf eigenlijk ook niet helemaal. Niet alleen FortaRock moet er aan geloven, ook het Ursynalia Festival een dag later zal worden geannuleerd. De heren zitten een dag eerder in Amsterdam al te genieten van – eh – van alles en nog wat (zo kunnen we via hun facebookpagina lezen) en het zou het eerste optreden worden van de band in deze tour. Op de sociale media wordt dan natuurlijk druk gespeculeerd dat ze misschien iets te veel in de coffeeshops hebben gehangen, maar het kan natuurlijk ook gewoon echt slecht management zijn geweest.

Met Textures is er een formidabele vervanger gevonden voor de band, en aandacht voor Nederlands talent is nooit verkeerd. Textures bestaat sinds 2001, was op 17 mei 2006 de eerste band die onder de FortaRock-vlag in Doornroosje optrad (destijds met Gojira in het voorprogramma) en heeft sindsdien de nodige personeelswisselingen ondergaan. Volgens mij zie ik de band voor het eerst met zanger Daniël de Jongh – dat doet hij overigens uitstekend, terwijl ook gitarist Jochem Jacobs dit jaar werd vervangen door Joe Tal. De band brengt vandaag haar mathematische stuitermetal verrassend overtuigend en strak. Zo staan we redelijk naar achteren op het terrein, maar het geluid knalt goed over het veld. Als je een kans krijgt moet je ‘m pakken en Textures kopt die bal met gemak binnen.

Bij het Zweedse Entombed is het vervolgens ook behoorlijk druk. Het kleinste podium lijkt wat weggedrukt naar de zijkant van het veld en het is lastig om een beetje naar voren te komen. De band speelt een opzwepende set death ‘n roll dat nog verrassend thrashy uit de hoek kan komen. Dat de band al meer dan twintig jaar op het podium staat is goed te merken. Geroutineerd en technisch gezien misschien wat klinisch gebracht, maar zeker niet minder enthousiast. De nummers worden vlot en behendig achter elkaar doorgespeeld waardoor de vaart er in blijft zitten. Zanger Lars Göran Petrov met zijn sluike haar en kralige oogjes verzaakt geen moment om het publiek op te jutten. Met klassieker “Left Hand Path” sluit de band een keurige set af, waarbij de band bij vlagen laat horen waarom het een van de grotere namen in dit genre is.

Op het hoofdpodium staan vandaag weinig echte harde metalacts en het Australische Airbourne, dat in 2007 hun debuutalbum uitbracht, is geen uitzondering. Echt origineel is het ook niet, het doet onvermijdelijk denken aan een enorme AC/DC-lookalike, maar het is dan wel perfect uitgevoerd. Hardrock uit het boekje. Onwillekeurig worden we toch naar het podium getrokken door de aanstelijke refreintjes en het catchy gitaarwerk. Zanger/gitarist Joel O’Keefe steelt de show met een bijna over-the-top performance en maakt zich onsterfelijk door in de hoge toren te klimmen links van het podium, en daar helemaal bovenin nog even een gitaarsolootje weg te spelen. Je wilt bijna niet toegeven dat het fantastisch is, maar het is zeker een van de leukste optredens van de dag.

Vervolgens heb ik wat moeite met Mastodon in de tent. Of het aan de geluidsmix ligt weet ik niet helemaal, maar in de drukke tent komt het aan de zijkant niet helemaal jofel over. Nu spelen de heren sowieso geen hele frisse muziek, de progressieve rock met een lik sludge is op zijn minst wat smerig te noemen, maar vandaag is er sprake van een volgesmeerd geluid waar de nodige details soms ontbreken. Daarnaast is de drummer best goed, maar als je echt alle gaatjes wilt dichtmeppen gaat dat ook ten koste van een stuk  spanning in de muziek. Er komt dan ook veel langs van het laatste album The Hunter, dat ik niet direct het meesterwerk van de band vind. Een handvol oudere nummers zijn wel fijn, maar laten de tent ook niet echt ontvlammen. Bij vlagen hoor je dus nog wel waarom de band een aardige schare fans heeft, maar ik vraag me vandaag serieus af of ze ooit nog de belofte van de next big thing in metalland gaan inwilligen. In deze setting vandaag vind ik het een kleine teleurstelling.

En dat geldt eigenlijk nog veel meer voor Motörhead, dat zich in het verleden allang bewezen heeft, maar vandaag routineus speelt in de verkeerde betekenis van het woord. De Britse heavymetalband (of noem het stevige rock-‘n-roll) komt behoorlijk belegen over, niet in de laatste plaats vanwege de beroerde zang van icoon Lemmy Kilmister, die klinkt alsof hij zwaar heeft getafeld en zich met moeite door de set heen worstelt. Bovendien weet hij niet eens waar hij nu precies is (dit is niet Eindhoven nee). Het hele optreden voelt wat gelaten aan, hoewel de leadgitaar nog wel aardig klinkt en met name de drummer nog wel een beetje op dreef is. Dan helpt het ook niet dat het geluid nogal verwaaid op het veld vanwege de wind, waardoor het allemaal wat fragmentarisch overkomt. Dan zijn ze misschien legendarisch, dan bestaan ze misschien al een jaartje of 38, maar dat is geen garantie voor een memorabel optreden. Integendeel.

We gaan maar op tijd naar de Duitse thrashband Kreator, aangezien het ondertussen wel duidelijk is dat je vanwege de drukte maar beter op tijd bij een podium kunt gaan staan wil je een heel optreden op een mooie plek aanschouwen. Aldaar horen we in de verte nog de klassieker “Ace Of Spades” van Motörhead, maar we halen onze schouders op. Vergane glorie. Dan weet Kreator nog wel een aardig potje te breken, terwijl die inmiddels ook al 31 jaar meegaan. Een déjà vu krijg ik als het concert begint en ik midden in de pit blijk te staan, dat had ik vorig jaar met Anthrax ook. Goed, tegen de voorste mensen aangedrukt krijg ik nog wel een fijne achterwaartse massage van mijn inmiddels wat brakke rug. Zanger Miland ‘Mille’ Petrozza krijgt het publiek aardig goed mee – althans vooraan – en moedigt het publiek vooraan aan tot de nodige circle pits en ander gebeuk. Veel Duitsers hier bij het optreden trouwens, maar dat er vandaag veel oosterburen zijn is niet zo heel gek (met ook Rammstein in het programma bijvoorbeeld, en zo ver ligt Nijmegen niet van ons buurland). Het geluid is niet optimaal, dat kan zeker wat helderder, maar het deert weinig. Van het eerste “Phantom Antichrist” tot en met het laatste “Tormentor” wordt alles luid meegezongen, wat me ter plekke op het genre ‘meezingthrash’ brengt. Daarbij is het podium mooi aangekleed met o.a. lelijke koppen en draken met lichtgevende ogen, en wordt er achterop ook op een verhoging gespeeld voor de nodige afwisseling. Echt legendarisch is het allemaal niet, maar wel prima uitgevoerd en een aardige show.

Dan is Volbeat een mainstream publiekstrekker op het hoofdpodium, die heel kort Slayer covert en het met succes één nummer lang voor elkaar krijgt dat alle meisjes op andermans schouders mogen zitten, maar we gaan op tijd naar de Zweedse helden van Opeth in de tent. Simpelweg omdat deze band eigenlijk zelden teleurstelt en ik hartgrondig fan ben; ik zal het maar eerlijk toegeven. Met “The Devil’s Orchard” start de band met de wat rockende single van het laatste album Heritage, dat overigens door sommige fans verguisd wordt omdat daar geen harde metal op terug te vinden is, maar vooral jarenzeventigprog bevat. Het geeft de veelzijdigheid van de band aan, dat vooral ook haar eigen gang durft te gaan. Althans, met name Mikael Åkerfeldt dan, gitarist/zanger, frontman en de artistiek leider van de band. “Ghost of Perdition” van het Ghost Reveries album klokt dan gelijk meer dan tien minuten en daar laat de band horen waar ze goed in zijn: progmetal op het hoogste niveau, met verrassende wendingen, death metal in combi met sfeervolle passages, en prima grunts (al zijn ze niet zo overdonderend als vroeger) razendknap afgewisseld met cleane zang (Åkerfeldt is in de loop der jaren uitstekend gaan zingen). Hoewel ik de gitaar van Åkerfeldt wat zachtjes in de mix vind, net als het toetsenwerk van Joakim Svalberg, kan ik me gelukkig helemaal mee laten voeren met de muziek. Een absolute must met deze band en dat was vandaag in de tent niet altijd mogelijk. Vervolgens is “Heir Apparant” van het album Watershed wederom een fantastische keuze, waarin zo mogelijk nog meer dynamiek in zit en je in een achtbaan vol emoties wordt gestort. Subtiel pingel- en pianowerk worden hier woest afgewisseld met blastbeats en grunts alsof het niks is. “Hope Leaves” komt van het rustige Damnation en Åkerfeldt – ook vandaag weer spraakzaam met zijn droge humor – verontschuldigt nog bijna voor het spelen van zo’n ballad: ‘Even Saxon had ballads. No?’ “The Lines in My Hand” wordt aangekondigd als ‘An odd song, but we like it. It’s inspired by The Scorpions’. Een van mijn favoriete songs van Heritage trouwens. Een relatief kort maar opwindend nummer, waarbij de synthesizers gladjes bewegen over de jachtige bas en drums. Bijna onvermijdelijk hoogtepunt als laatste nummer de lange klassieker “Deliverance”, waar ik altijd euforisch van word. In bijna een kwartier word je alle kanten opgeworpen om te eindigen met staccato riffwerk – uitgevoerd met enge precisie. Briljant. Zes nummers in een uur, maar wel het beste optreden van de dag.

Dan gaan we maar eens goed staan voor het Duitse Rammstein, de hoofdact van vanavond en absoluut publiekstrekker op deze editie van FortaRock XL. De grote show die we verwachten komt er, uiteraard met het nodige vuurwerk. Hoewel de meeste elementen ook in eerdere live-optredens te zien waren, is het toch weer een strakke en goed getimede show. Zanger Till Lindemann, ook vandaag niet direct het beste nachtegaaltje – maar wat geeft het, komt na het vallen van het doek vanuit de nok van het podium naar beneden op een platform, waarna de band met vuurwerk “Ich Tu Dir Weh” inzet. Met de synthesizers op laag volume klinkt dat wel wat weeïg (dit wordt gelukkig snel hersteld). Daarna het stoempende “Wollt ihr das Bett in Flammen sehen?” van het oudere album Herzeleid, en zo speelt de band wel meer prima oud werk in een aantrekkelijke setlist. Het geluid staat helder, de band speelt strak, en er zit een prettige vaart in de show. Vrijwel elk nummer heeft zo de nodige special effects met vlammenwerpers en ander vermakelijk vuurwerk, maar ook de lichtshow en de podiumaankleding is weer fantastisch verzorgd. Met “Ich Will” wordt de reguliere set afgesloten om in de toegift nog een mooie en gewaagde versie van “Mein Herz Brennt” te brengen, begeleid op vleugel, waarna bij “Sonne” het grote Rammstein-logo ontvlamt. Dan is “Pussy” niet het beste nummer om af te sluiten, maar de bekende act met de spuitende dildo, waar liters wit schuim op het publiek wordt gespoten, zorgt toch wel weer voor hilariteit. Met een prima keuze van nummers en de strakke show was er meer dan voldoende goeds te zien en te horen, en daarmee meer dan een waardige afsluiter van het festival.

Daarmee is FortaRock XL 2013 een succes, alhoewel het wel wat frisjes was. De ‘extra large’-editie van het festival kenmerkte zich door de grote opkomst in het ruime Goffertpark. Het gemoedelijke en kleinschalige is er wel vanaf, getuige ook de drukte bij de podia en de WC’s, en de wachttijden die er soms waren bij de drank- en eettentjes. De organisatie heeft al aangegeven dat er in 2014 weer een editie zal plaatsvinden in het Goffertpark, zie 3voor12, maar dan weer onder de noemer FortaRock. Het zal wel afwachten zijn welke bands de organisatie volgend jaar weet te strikken. Voor mij hoeft dat niet direct met grote headliners en mag het wel weer wat kleiner allemaal, maar toch heb ik me prima vermaakt vandaag. FortaRock XL heeft de metal in Nederland eindelijk weer grootschalig op de kaart weten te zetten met een aansprekend festival, waar de hele scene op meelift (in het programmaboekje vinden we bijvoorbeeld reclame voor het bevriende festival Dokk’em Open Air), en waar dus in 2014 een vervolg op komt. Hopelijk kunnen we er nog vele jaren van genieten.