Toen Matthijs van Nieuwkerk in “De Wereld Draait Door” onlangs de drie zangeressen van Three-Ality onthaalde alsof ze met hun moderne vertolking van Middeleeuwse liederen iets compleet nieuws brachten, was hij even vergeten dat een gezelschap uit België daar al zo’n 15 jaar geleden mee was begonnen. Jorunn Bauweraerts, Annelies Brosens en Nathalie Delcroix lieten toen al onder de naam Laïs hun vocale kunsten horen. Op hun eerste drie cd’s Laïs, Dorothea en Douce Victime werden oude teksten en melodieën in een nieuw jasje van harmonieuze samenzang gestoken. Maar toen sloeg de verandering toe: Laïs wilde een andere kant op, en met het verschijnen van The Ladies’ Second Song bleek hoezeer ze durfden af te wijken van hun eerdere werk. Onlangs verscheen Laïs Lenski, waarop ze in samenwerking met cellist Simon Lenski de wil van hun publiek om met hen mee te groeien wederom zwaar op de proef stellen. File Under sprak met Annelies Brosens over verandering, groei en loslaten, maar vooral waartoe dat alles kan leiden.
mij=Interview: ForestSounds. Foto's: Wannabes
Wat me als eerste opviel aan de nieuwe cd is dat het begint met hetzelfde nummer waarmee “Douce Victime” eindigt. Is dat bewust gedaan?
Nee, niet bewust in de zin dat we een link wilden leggen tussen die twee cd's, maar we vonden het arrangement met de cello heel mooi voor dat nummer. We wilden het zeker op de nieuwe cd hebben, en de beste plek daarvoor was het openingsnummer.
Kun je eens uitleggen hoe de nummers op deze plaat tot ontwikkeling kwamen?
Het was zeker een groepsproces, en iedereen heeft daarbij zijn dingen aangedragen. De twee stukken van Shostakovich bijvoorbeeld zijn bijgebleven na een tournee van ons drietje samen met het Vlaams Radiokoor. Die stukken hebben we ook met Simon live veel gespeeld en met hem hebben we die samen onder handen genomen.
Je zegt dat het een groepsproces was. Maar een nummer als “Désespéré” klinkt alsof het door Simon geheel naar zijn hand is gezet.
Ja, Simon heeft dat ook helemaal zelf gemaakt, met uitzondering van de tekst. Hij heeft een stemarrangement voor ons uitgeschreven, wij hebben dat gewoon overgenomen en ingezongen in de studio. Daarmee is hij aan de slag gegaan met zijn cello.
En hoe groot was het element van improvisatie daarbij?
Groter dan bij de andere cd's. Vroeger was daar zelfs niet eens plaats voor. We hebben tijdens optredens ook al een paar keer improvisaties gedaan, en dat hebben we nu ook in de studio geprobeerd. Zo is bijvoorbeeld “Liefdeskonkelarij” het gevolg van een improvisatie. Dat is erg goed bevallen, en ik denk dat we daar nog wel een heel eind mee door kunnen gaan. Het is nog wel voorzichtig, maar hoe ouder we worden, hoe meer we dat blijken te kunnen.
De samenwerking met Simon heeft in ieder geval instrumentaal tot een geheel ander klankbeeld geleid. Het is haast niet meer te vergelijken met jullie eerdere werk. Heeft dit ook invloed gehad op de manier waarop jullie zingen?
Ik denk dat we nu veel individueler zingen. Vroeger was het heel snel gericht op de samenzang en de samenklank die dat geeft. Nu hebben we meer onze eigen stemmen uitgepuurd. We durven nu ook om één iemand op de voorgrond te plaatsen. Dat geeft wel ruimte, voor ons is dat een soort van bevrijding. We komen daarmee los van dat constante driestemmig zingen.
Je treedt nu met Simon samen op, maar zou je dit materiaal ook zonder Simon live kunnen spelen? Welke vorm zou het dan krijgen?
Er zitten dingen tussen die we à capella zouden kunnen doen, maar à capella zingen doen we echt nog maar zelden. We spelen dit materiaal het liefst met Simon erbij. De zin is er zeker ook om met hem nog een tweede plaat te maken, het voelt voor ons echt als het begin van iets dat veel verder kan reiken.
De cellopartijen zij heel duidelijk in lagen opgenomen, veel complexer dan ik had verwacht.
Ja, Simon gaat daar heel ver in. Die zit echt gewoon thuis in zijn home studio te experimenteren, te zoeken, op te bouwen.
Maar hoe krijgt dat live dan gestalte?
We kunnen niet alles spelen als op de plaat, dat kan gewoon niet. Dan zouden we meer cello's moeten meebrengen. Maar Simon gaat wel heel erg ver hoor, hij neemt zichzelf ook op tijdens het spelen, en dan speelt hij er vervolgens zelf overheen met een loop-station.
Ik had de cd laten horen aan een kennis die dramales geef. Zij vond de cd moeilijk om naar te luisteren, maar zag wel meteen mogelijkheden om de muziek te gebruiken voor haar lessen of voor op het toneel. Verbaast die reactie je?
Nee hoor, de cd is erg filmisch, dat vinden wij zelf ook. We zouden ook heel perfect filmmuziek kunnen maken, dus bij deze… een oproep! Dat is ergens nog wel een droom van ons, om filmmuziek te schrijven. Dat zou met tekst of zonder tekst kunnen zijn, maar wel gebaseerd op onze stemmen.
Is er nog een bepaald ander genre waar jullie graag nog een keer je tanden in wil zetten?
Het idee is bij ons al een paar keer gevallen: we willen graag eens een electro-dance-plaat maken. We staan voor heel veel open, en hebben ook de zin om daar mee te experimenteren. Maar dan echt wel alleen als het heel smaakvol en goed gedaan is.
Jij bent degene die de Shostakovich-solo zingt. Toen ik die hoorde kwam het idee in me op dat een cd met alleen klassieke liederen goed bij Laïs zou passen. Denken jullie daar zelf ook zo over?
Bij ons gaat het altijd als volgt: er komt iets op onze weg en daar doen we iets mee. Dus ik sluit dat absoluut niet uit, maar daar zijn nog geen ideeën voor of zo… Maar misschien moet ik dat idee eens aanbrengen! Het is wel boeiend om klassieke muziek op een minder klassieke manier uit te voeren. Zelf vind ik dat dikwijls echt mooier. Wie bepaalt trouwens hoe die muziek gebracht moet worden? Ik heb wel zin in een soort van 'tegen-cd'.
Wat vind je zelf inspirerend in een zangstem, en zijn er zangeressen waar je je aan spiegelt?
Vroeger was het meer de stemkleur die me iets deed kopen. Nu is het meer het gevoel en de teksten die ik belangrijk vind. Het moet emotioneren.
Is tekst dan zo belangrijk in een goede zangpartij?
Nee, dat niet. Ik kan evengoed zonder tekst iets zingen en het heel mooi vinden. Ik ga bijvoorbeeld pas naar teksten luisteren als ik een cd een aantal keren heb gehoord. Dat komt bij mij redelijk op het einde.
In hoeverre is het anders om solo te zingen dan om je te 'verschuilen' tussen twee andere stemmen?
Ik geniet daar van, van dat moment van solo zingen. In het begin was ik daar misschien wel zenuwachtige voor, maar nu is het voor mij niet zo'n groot verschil meer…
Als je Laïs anno 2009 bekijkt, dan wijkt het muzikaal sterk af van zeg 5-8 jaar geleden. Wat maakt Laïs nog steeds Laïs?
We verloochenen het verleden en onze geschiedenis niet, maar we blijven wel steeds zoeken naar manieren om het boeiend te houden voor ons zelf. We zoeken naar manieren om met die stemmen muziek te maken, daar komt het eigenlijk een beetje op neer. Daarbij willen we alle vooroordelen of verwachtingen van mensen achter ons laten. Daar zijn we redelijk koppig in, maar ik heb wel het gevoel dat dat een sterk punt is van ons. Wij zijn niet een groep die blijft teren op hetzelfde truukje, want dan hadden we al lang niet meer bestaan.
Groeit je publiek ook met die verandering mee?
Er komt publiek bij, er groeit publiek mee, er valt publiek af. Het is een beetje van alles wat.
Kan ik stellen dat die experimenteerdrift is begonnen na het verschijnen van 'Douce Victime'?
Ja, dat was echt het breekpunt. We hebben onszelf toen afgevraagd of we hiermee door willen gaan. Toen zijn er ook echt wel discussies onderling geweest, maar dat is goed, dat is productief, om te zoeken naar de toekomst van Laïs. Het fijne is dat we dat wel gevonden hebben. Het had evengoed naar de andere kant kunnen overslaan, en dan was Laïs gestopt denk ik…
Toch begrijp ik dat niet. Als je de eerste drie platen luistert dan zit daar een mooie logische groei in. Had je dan toch het idee dat je stil stond?
Nee, dat niet, maar we zijn wel ouder geworden als mens. We zijn begonnen toen we vijftien waren, en nu zijn we dertig, we zijn gewoon veranderd… Onze levens, onze ervaringen, we hebben ondertussen kinderen. En daarbij, we kunnen nu ook meer kwijt in onze muziek. Vroeger hadden we meer het gevoel dat we verhaaltjes stonden te zingen. Nu beginnen we meer onze eigen teksten te schrijven. De oude melodieën worden ook niet meer gebruikt. Er zit nu veel meer van onszelf in dan vroeger.
Jullie zingen ook veel meer Engels dan vroeger, waarom heb je daarvoor gekozen?
Het is commercieel goed om in eigen taal of dialect te zingen, want iedereen doet dat hier op dit moment. En dan beginnen wij weer net in het Engels te zingen, dus commercieel zijn wij niet zo sterk.
Wil het zeggen dat je daarmee definitief afscheid hebt genomen van Nederlands of Frans?
Nee, eigenlijk niet, het is ook geen bewuste keuze of zo. Wel om niet meer in die oude liedboeken te gaan neuzen, daar waren we echt wel op uitgekeken. Het was meer de drang dat we ook wel eens in het Engels wilden zingen. Dat klinkt goed met onze stemmen en dat kunnen we ook wel.
Hoe kijk je zelf terug op de periode van verandering die jullie als band achter de rug hebben?
We zijn zelf heel blij met dit plaatje, het wordt overal ook goed onthaald, dat doet ons deugd. De vorige cd lag veel moeilijker, hoewel we die zelf nog steeds prachtig vinden. Maar blijkbaar was ons publiek daar nog niet helemaal klaar voor. De schok was te groot, hoewel dat voor ons absoluut niet zo voelde. Het voelde heel organisch en naturel, maar ja… je kunt dat op voorhand niet inschatten. We hadden twee jaar aan die plaat gewerkt, in tegenstelling tot deze laatste cd, die ging echt heel vlot. We hebben ook veel conerten gespeeld voordat we aan deze cd begonnen. Daarmee werd het een logisch vervolg op het livespel, we hebben dat gewoon uitgediept in de studio. Wie weet, misschien is Laïs Lenski voor het publiek een weg om toch die vorige cd te kunnen waarderen…