Mark E. Smith, The Fall

‘Ik wil niet de rest van mijn leven spelen voor oude Fallfans’
Hij is een oude man, zoals hij daar op het bankje van Café de Witte Aap in een hoekje zit weggedoken. Hij valt nauwelijks op. De vaste schare fans begeeft zich in elk geval niet in Café de Witte Aap. Herkend zal hij niet worden in Nederland. Gulzig drinkt hij zijn bier. Halve liters, pints, die hebben ze hier ook. ‘Why don’t you get me a fucking drink,’ snauwde hij de interviewer voor me toe, elke zin zonder ‘fuck’ mompelt hij onverstaanbaar voor zich uit.

De hippe barjongens draaien commerciële lounge, zich van geen kwaad bewust. Hij blijkt een man van de korte antwoorden, die liever een vraag aan jou stelt dan dat hij over zijn muziek praat. Een van de enfants terribles uit de popgeschiedenis; de grootste etter, volgens een vriend, die waarschijnlijk ook spreekt namens de vele bandleden die hij versleet. Toch zie ik hem ook lachen. Wij lachen ook, zeker aan het einde van het interview. Ik rook van hem, hij rookt van mij. The Fall is Mark E. Smith, Mark E. Smith is The Fall. Al bijna dertig jaar.

mij=Interview: jnnk
Geen Daden Maar Woorden
The Fall is dus weer in Nederland. Volgens een vriend van Smith, die aan de bar aanschuift alsof we dagelijks met dit gezelschap in het café zitten, was het in 2001 dat Smith voor de laatste keer in Nederland is. 'Is dat zo? Volgens mij is het langer geleden, maar hij zal het wel weten. De laatste keer dat ik in Rotterdam was is negen jaar geleden, dacht ik.' Nu, in Rotterdam speelt The Fall op Geen Daden Maar Woorden, van oorsprong een literatuurfestival, nu met muziek gelardeerd. Een grote naam als The Fall moet wellicht ook als publiekstrekker werken. 'Ik heb net ontdekt dat het een literatuurfestival is. Ze hebben me dat niet verteld. Is het een door de regering gesubsidieerd festival?' Ik vertel hem dat uiteindelijk alle culturele uitingen in Nederland wel geld uit een of ander potje krijgen. 'Ja, dat is dus hetzelfde als in Manchester,' mompelt Smith. Hij lijkt enigszins teleurgesteld. 'Zo, en wie komen er nog meer dan? Zijn het soulgroepen ofzo?' Ik noem Sole and Tunng en een aantal Nederlandse schrijvers, naar wie ik ook benieuwd ben. 'Zeg, waar schrijf jij eigenlijk voor?', vraagt Smith dan opeens en ik besef dat ik ben vergeten me te introduceren. Ik vertel hem over File Under en leg kort uit wat we doen. Smith is opvallend positief over online magazines. 'Goed, goed,' zegt hij. 'Gaat het ook goed met jullie magazine?' Steeds beter, vertel ik hem. 'Goed, goed,' en bij het uitspreken van de derde keer, neemt Smith een grote slok bier.
Spoken word
Terug naar het interview. Smith lijkt meer geïnteresseerd in de schrijvers dan in de muziek. Hij is vermoedelijk ook voor GDMW gevraagd vanwege zijn tekstgerichtheid. Zijn songteksten zijn opmerkelijk en zonder al te veel moeite kunnen ze als gedicht beschouwd worden. 'Een van de laatste keren dat ik heb opgetreden, was ik alleen. Ik deed een spoken word optreden, maar dat zal ik vanavond niet doen. Daar ben ik niet voor gevraagd. Bovendien spelen we maar een uur.' Toch zie je die crossover tussen literatuur en muziek steeds meer. Werkt het? 'Wat? Voor mij?' Ehm, ja, voor jou, Mark. 'Ik denk dat The Fall wel een bepaald publiek trekt waar ook een boel literaire figuren in voorkomen, maar ik weet het niet hoor. Ik schrijf wel veel, ook verhalen en losse teksten, maar voor bijvoorbeeld een roman heb ik een te korte spanningsboog, te weinig concentratie.' Dit zijn dus de teksten die hij gebruikt voor zijn spoken word optredens, die dus niet het voordragen van songteksten zijn. 'Nee, de teksten waar ik geen liedjes van kan maken, die bewaar ik in een groot archief om iets anders mee te doen. Dat zijn dan opeens gedichten, of random prose, ofzo.'

Fall Heads Roll
Vrijdagavond is de start van de tour rondom het nieuwe album Fall Heads Roll, dat vandaag verschijnt. Ik heb er al naar geluisterd en hoewel het het zoveelste album van The Fall is, is het goed en zelfs zo goed dat ik denk dat het opnieuw een nieuw publiek zal aantrekken. 'De vaste kern fans vindt het album vast ook goed, maar ik denk dat we de laatste twee jaar een nieuwe groep fans hebben gekregen,' zegt Smith. Ik denk dat het komt omdat een vrolijke mix van stijlen het eeuwig herkenbare geluid van The Fall wat extra kleurt. Smith is het met me eens, maar schrijft die kwaliteit van het album toe aan de groep met wie hij nu speelt. 'Ik denk dat de groep muzikanten heel erg goed is. Ze zijn wat gegroeid, ook al zijn ze tien, vijftien jaar jonger dan ik.' Niet alleen de bandleden worden jonger, ook het publiek. 'Ik verbaas me al langer over de jonge mensen die naar onze optredens komen.' Aan Smith kan ik vragen of hij denkt dat ik, net zo oud als de band, iets mis van context omdat ik later ben ingetuned. Hij geeft geen antwoord op mijn vraag. 'Het is fascinerend, die jonge mensen. En leuk, want ik wil niet de rest van mijn leven spelen voor oude Fallfans. Maar ik denk dat er zoveel shit uitgebracht wordt wat hedendaagse muziek betreft, dat jongeren vanzelf teruggrijpen naar oudere dingen. Mensen kijken tegenwoordig naar muziek alsof ze de hele popgeschiedenis moeten begrijpen, in plaats van dat ze er middenin zitten.'
Smithiaans converseren
'Ik luister niet veel naar hedendaagse muziek, nee. Ik probeer veel te lezen: Allen Ginsberg, William Burroughs. En verder hou ik van oude dub reggae en rock 'n roll.' De openingstrack van het nieuwe album werd al door iemand beschreven als een rustig, on-Fallachtig dub-reggaelied. 'Ja, dat zou best eens kunnen komen door die invloeden. Het klopt wel.' Waren de omstandigheden anders, waarin Smith aan het album werkte? 'Ja, ze waren anders dan gewoon. Ik heb het album in New York geschreven. Januari en februari. Dat was grappig, want de sneeuw lag vijf meter hoog. En ik zag het “yellow on earth”, ook leuk, met al dat terrorisme. Bovendien mag je er nergens roken, dat was ook gek. En om negen uur ging iedereen naar zijn werk. Goed.' Smith lacht terwijl ik probeer hem enigszins begrijpend aan te kijken. Jaja. Dit is het Smithiaanse converseren dat in het interview zo nu en dan de kop opsteekt. Dus het is een winteralbum, vraag ik dan maar. 'Misschien,' zegt Smith, 'misschien wel.'
Writers block en (ex-)bandleden
Een man met zo'n enorme productiesnelheid moet de dag vrezen waarop de inspiratie op is, of waarop hij niets meer wil schrijven. 'Je bedoelt een writers block? Nee, helemaal niet. Misschien tien jaar geleden, maar nu echt niet meer. Mijn probleem ligt aan de andere kant. Ik moet me soms inhouden, maar ik geloof niet dat ik dat kan.' Er is niemand die hem tegenhoudt, denk ik, dus er zullen in hetzelfde tempo albums blijven volgen. 'Dat weet ik nooit,' zegt Smith, 'maar de groep is goed nu. Ik heb 'm al sinds twee, drie jaar en we hebben ook al veel getourd samen. Ik denk dat het voornamelijk werkt omdat ze geen Fallfans zijn. Dat scheelt. En ik denk dat dat heel, heel belangrijk is.' Dus iedereen die Smith eerder eruit kickte, was een Fallfan? 'Nee, niet allemaal, maar veel wel. En de rest was een pain in the ass.' De eerste snauw. Smith valt me tot nu toe alleszins mee. Zou hij echt alle ex-bandleden met een sneer de laan uit hebben gestuurd? 'Nee, ik ben het niet altijd zelf. Soms komt het ook wel van twee kanten. Soms realiseren ze zich gewoon dat ze mij niet zo mogen en dan zijn ze weg. Soms realiseren ze zich ook dat ze niet in The Rolling Stones zitten en dan zijn ze ook weg.' Hmm, ik zou denken dat ze zich dat van tevoren ook wel bedenken. 'Ja, dat zou je denken, hè, maar we praten hier wel over muzikanten. Je kunt beter uit de buurt van ze blijven. Haha!'

Een enorme geschiedenis
Hoeveel albums heeft The Fall? Hoeveel liedjes heeft The Fall? Smith herinnert ze zich vast niet allemaal. 'Oh jawel, ik denk het wel. Ik denk dat ik alles zou kunnen spelen vanavond, mocht ik dat willen.' Dat wil hij niet? 'Nee, ik speel bijna nooit oude dingen, ik beslis zelf wat ik speel.' En al die journalisten die constant blijven roepen dat de eerste vijf albums de beste Fallalbums zijn en dat er verder nooit meer iets is verschenen wat daarbij in de buurt komt? 'Oh yeah, I normally get rid of those people. And students. Haha.' De meest waardevolle periode dan, uit de geschiedenis van The Fall, los van nu dan. 'Nee, toch nu,' antwoordt Smith kort. Hij houdt er helemaal niet van om terug te kijken. 'Ik kijk alleen maar naar de komende drie maanden.' Laat ik het dan proberen met de laatste drie maanden, waarin geen liveoptredens waren. Misschien was het een vakantie. 'Vakantie? Ik ben de laatste vijf jaar al constant op vakantie. En jij? Ben jij op vakantie geweest?' Ik antwoord ontkennend. Ik ben, behalve een paar dagen in Parijs, ook niet echt weggeweest en schuif het af op een gebrek aan geld. 'Ja,' zegt Smith herkennend.
Vrouwelijke journalisten
En dan zijn we eigenlijk wel klaar. Even spreken we over de andere journalisten en dan opnieuw komt mijn vrouw-zijn ter sprake. 'Eerlijk gezegd doe ik nooit interviews met vrouwen,' zegt Smith gedecideerd. Oh, denk ik, dus hij was ook verbaasd. 'They didn't fucking tell me!' Ik moet lachen en voel me geenszins in de weg gezeten door wat Smith zojuist heeft gezegd. Wat is er mis met vrouwelijke journalisten? Hij krabbelt wat terug: 'Het is een Brits ding, denk ik. De Britse vrouwelijke journalisten zijn alleen maar aan het roddelen, vind ik, maar geloof me, ze zijn absoluut niet zoals jij.' En dan, om het goed te maken, krijg ik een handkus van Mark E Smith. De jongens laten hun platen signeren en ik krijg een handkus. Misschien is dat wel het verschil, zeg ik, dat ik niet mijn platencollectie heb meegenomen. Het is geen grap, maar Mark E Smith schaterlacht als ik plaats maak aan het tafeltje in Café de Witte Aap voor een andere, mannelijke journalist.