Elbow

Elbow is helemaal zichzelf
Recht voor de ingang van Desmet in Amsterdam staat een grote rode nightliner met aanhanger. Op de stoep rookt een anonieme Guy Garvey in z’n eentje een sigaretje. Mannen halen kalm de aanhanger leeg. Elbow is net aangekomen uit Manchester. Ze hebben de hele nacht gereden, via de kanaaltunnel in één ruk door voor de semi-akoestische 3VOOR12-sessie van vanavond. De dag erna zullen ze voor een vergelijkbare sessie afreizen naar Studio Brussel, dan volgt een show in Berlijn om op zaterdag Pinkpop aan te doen.

Even later loop ik tussen drummer Richard Jupp, en de broers Mark en Craig Potter, respectievelijk gitarist en toetsenist van de band, richting kleedkamer.
We passeren de bescheiden zaal van Desmet. Ik vraag Mark of ze nog wel eens zo’n klein podium hebben gezien het afgelopen jaar. Het jaar waarin onder andere de Mercury Prize, Brit Award (beste band) en Ivor Novello Award werden gewonnen en de carrière van de mannen een grote vlucht nam. ‘Nee, eerlijk gezegd niet ‘ zegt Mark, ‘maar we hebben er erg veel zin in.’

mij=Interview: Ruud. Foto's: Storm
In Nederland zijn de Ivor Novello Awards (kortweg The Ivors) onbekend. Kun je daar iets over vertellen? Craig: 'De prijs bestaat al meer dan vijftig jaar en heeft veel aanzien in Groot Britannië. We kregen hem voor Grounds For Divorce in de categorie Beste Song.' Richard: 'Die prijs betekent veel voor ons want de jury bestaat uit vakbroeders en het gaat bij The Ivors echt om het ambacht van songschrijven en componeren.'
Voelen jullie je anders nu de erkenning er is? Mark: 'Ons zelfvertrouwen is gegroeid. Als je eindelijk de erkenning krijgt waar je soms stiekem van denkt dat je die ook wel eens verdiend hebt na zoveel jaren hard werken, we zijn hier toch al 18 jaar mee bezig, dan is het heerlijk om een prijs te krijgen.' Richard: 'Het verandert verder niets aan onze aanpak ten aanzien van de muziek die we maken, maar het is fijn om een soort 'zegel van goedkeuring' op je werk geplakt te krijgen.'

Verandert er veel om de organisatie van de band heen nu alles groter, beter en sneller is geworden? Mark: 'Ja, we noemen het een opstapje. We spelen in grotere zalen, veel meer mensen kennen je muziek. We hebben nu zogenaamde 'full production tours' wat betekent dat je zelf alles meeneemt; het licht, het geluid en het podium waardoor je overal exact dezelfde setup hebt. En er zijn veel meer mensen betrokken bij de organisatie van een show. Mensen die wij vaak niet eens zien. Soms kom je ergens aan terwijl er al een dag lang mensen bezig zijn geweest met opbouwen, wat een prettig gevoel is. Waar we nu wel aandacht aan besteden is om te proberen de intimiteit die onze shows tot nog toe kenmerkte en die gewaardeerd werd, door te vertalen naar een grotere omgeving. In de Wembley Arena hebben we bijvoorbeeld een lichtframe boven het publiek gehangen om intimiteit te creëren. We hebben camera's op de uithoeken van de zaal geplaatst gericht op het publiek en die beelden geprojecteerd op schermen op het podium. Zodat Guy die mensen persoonlijk kon aanspreken. We hebben geprobeerd om die grote hal te laten krimpen. De mensen kregen het gevoel dat het nog steeds een intieme setting was. We zijn op dit moment heel erg bewust bezig om ook met die schaalvergroting een reputatie van een geweldige liveband op te bouwen. Als dat betekent dat we niet zoveel geld overhouden aan een liveshow omdat we investeren in een optimale productie, dan is dat prima. In de toekomst zullen muzikanten hun geld hoofdzakelijk verdienen met live spelen. Dus we willen zorgen dat we een show hebben waar je niet omheen kunt.'
Al jullie albums zijn wat mij betreft even sterk. Hebben jullie enig idee waarom het juist nu gebeurde, de grote doorbraak, met The Seldom Seen Kid? Craig:'Ik denk dat het een combinatie van een aantal factoren is. We kwamen bij een nieuw label dat nou eens echt deden wat ze beloofden; ze stopten geld in advertenties en andere promotie. Daar bovenop kwam de Mercury Prize en alle prijzen die daarna weer kwamen, met een constante stroom publiciteit. We vielen op op Glastonbury, dat heeft een heleboel goede pers opgeleverd. Er waren ook allerlei kleine dingetjes die allemaal bij elkaar opgeteld iets teweeg brengen.' Richard: 'Wat ook een belangrijke rol speelt is dat we een icoonachtig element op de hoes hebben, die kubusillustratie van Oliver East. Dat is een vriend van ons die het artwork heeft gemaakt. Die kubus is zijn interpretatie van Piccadilly Train Station in Manchester waar in een paar songs aan gerefereerd wordt. Dat plaatje werkt als een logo, je ogen worden er steeds naartoe getrokken.' Craig: 'Het is echt een combinatie van een heleboel kleine dingen'. Mark: ' Ja, en als die sneeuwbal eenmaal begint te rollen wordt-ie steeds groter en groter, buiten onszelf om. Ineens gebeurt het allemaal tegelijk. Onze manager zei pas dat dit spontaan een plaat is geworden die iedereen gewoon in zijn collectie moet hebben.'

Waren jullie nooit gefrustreerd dat die grote doorbraak niet eerder kwam? Mark: 'Ja, misschien wel af en toe, maar we hadden ons al neergelegd bij het feit dat we nooit die 'grote band' zouden worden. We konden er al prima van leven zoals het tot dusver ging. Met muziek maken op de manier waarop wij het willen doen. En we zouden dat ook nooit veranderen om succes te krijgen. Maar we waren af en toe best wel eens gefrustreerd, tuurlijk.
Dus als het succes niet gekomen was zouden jullie ook op dezelfde voet zijn doorgegaan? Craig: 'Fiction, ons label, zou ons vast dumpen als we niet een bepaald aantal verkochte exemplaren zouden halen.' Mark: 'Maar daar zijn we inmiddels wel aan gewend.' Craig: 'We zouden een kleiner label vinden en gewoon weer de draad oppakken.'
Songschrijven, hoe gaat dat in zijn werk? Jullie hebben een eigen muzikale taal ontwikkeld. Guy's teksten zijn heel rijk en inventief. Welke schrijvers leest hij bijvoorbeeld? Mark: 'Moeilijk om iets over de teksten te zeggen. Dat is echt Guy's ding. We hebben wel het gevoel dat hij een van de beste tekstschrijvers is die er momenteel rondloopt. Het duurt ook best lang om een liedje af te ronden omdat hij de lat zo hoog legt voor zichzelf. Hij zal niet iets naar buiten brengen waarvan hij het gevoel heeft dat het niet helemaal perfect is. Daarbij geeft hij ons de ruimte om kritiek te leveren, wat best bijzonder is omdat de teksten echt zijn kindjes zijn. Wat de muziek betreft; alle vijf de bandleden schrijven mee aan de muziek. Hoe een liedje tot stand komt varieert. Soms gaan Craig en Guy samen aan de slag. Soms ga ik met Guy dingen proberen. Soms hebben we een goeie dag, dan zitten we samen met een paar recordertjes, zoals de jouwe op tafel, en komt er het ene na het andere idee uit. Later luisteren we dat dan terug en pikken er bijvoorbeeld een idee uit en gaan daar met z'n vijven mee aan de slag. Soms komt er iets voort uit een jam. We hebben geen vaste manier van werken.'
Wat mij opvalt aan al jullie platen is de onderlinge balans tussen de liedjes. De spanningsboog van elke plaat als geheel is precies goed. Hoe krijg je dat voor elkaar? Mark: 'We zijn altijd heel nauw betrokken geweest bij de productionele kant van platen. En deze plaat is helemaal door Craig geproduceerd.' Craig: 'Tot nog toe, en misschien in de toekomst ook wel weer, gingen we over de volgorde van de liedjes nadenken als we drie kwart van een album af hadden. En dan zagen we wat het geheel nog nodig had. Maar bij The Seldom Seen Kid hebben we heel bewust de laatste seconden van een voorgaand liedje aan het begin gezet van een nieuw liedje in de opnamesessie. Zodat we steeds als we op 'start' drukten de overgang voelden van het ene naar het andere liedje. Het nieuwe liedje konden we dan optimaal de juiste feel meegeven.' Mark: 'Het werkte ook heel goed om geïnspireerd door een liedje wat af was te gaan werken aan een nieuwe.' Richard: 'En… we wilden de plaat op voorhand ook al ooit integraal eens uitvoeren met een orkest. Dat is uiteindelijk gebeurd met het BBC Concert Orchestra op Live From Abbey Road. Toen merkten we dat wat we voor ogen hadden ook echt werkte. En al het werk dat we gestoken hadden in het uitdokteren van de opbouw betaalde zich uit.'

Ik las ergens in een ander interview welke platen een rol hebben gespeeld bij het vinden van jullie eigen geluid. Talk Talk, Spirit of Eden en Laughing Stock bijvoorbeeld. Verstilde muziek. Maar waar luisterden jullie naar toen jullie nog moesten leren spelen? Mark: 'Helemaal in het begin speelden we eigenlijk een soort funk. Beïnvloed door Carlos Santana, Sly and the Family Stone en de Beastie Boys plaat Check Your Head. Dat is de muziek die ons heeft leren samenspelen als band. Craig: 'Ja, en dan had iedereen stuk voor stuk een solo in elk liedje' (gelach) Mark: 'Dat is waarschijnlijk waarom er nu helemaal geen solo's meer op onze platen staan'
Ik kon niets vinden over invloeden uit de klassieke muziek. Craig, maak jij de strijkersarrangementen? Craig: 'Nee. Guy maakt die. Als het zover is dat dat bedacht moet worden trommelen we een paar strijkers op en Guy la-la-laat wat en dat spelen ze dan na.' Mark: “Guy heeft een hoop oudere zussen en die luisterden naar Yes, Supertramp en Genesis die veel orkestrale arrangementen hadden, daar zal hij ook wel wat van hebben opgepikt.' Richard: 'Volgens mij heeft hij ook wel een klassieke achtergrond, misschien dat daar in zijn onderbewuste wat van meespeelt.' Craig: 'Hij kan geen muziek lezen of schrijven. Zo zijn we momenteel bezig met de productie van een nieuwe I Am Kloot plaat. We moesten iets noteren waarvan de toonaard 'E flat' was. Guy schreef een 'E' met een liggend streepje. We vroegen wat dat streepje betekende. 'Flat' zei hij .' (gelach)
Hoe is de Britse muziekscene momenteel? Mark:'Die is volgens mij heel gezond en goed nu. Er komen wat nieuwe bands op. Goeie bands. Craig:'Hoe groter we worden hoe meer we er ontmoeten en iedereen is eigenlijk heel aardig tegen elkaar.'
Hebben jullie het gevoel dat de radiomakers de luisteraars onderschatten? Want voor jullie muziek moet je iets meer moeite doen voor het je pakt, maar dan is de smaakbeleving ook meteen zoveel rijker. Richard: 'In zekere zin is dat wel waar. We zijn groot geworden zonder een hit. Net als Muse. Hopelijk geeft dat weer andere bands inspiratie om gewoon te doen wat ze willen, met de wetenschap dat ze geen hitsingle van drie en een halve minuut nodig hebben om het maken. Craig: 'De radio speelt wel erg op safe ja. Jammer. Ze zouden wat meer de tijd moeten nemen om liedjes echt te ontdekken. Als het niet meteen bij ze binnenkomt dan kun je het vergeten. Doodzonde.'

Maken jullie je wel eens zorgen, met al die shows in de agenda dat een van jullie ziek wordt, wat doe je dan?
Mark:'Doctor Gig maakt je meestal vanzelf beter. Of je neemt een berg paracetamol. Richard: 'Als het gebeurt gebeurt het, niks aan te doen. In het ergste geval cancel je een show. Maar dat hebben we nog nooit meegemaakt. Alleen Guy was een keer z'n stem kwijt. Toen zijn we toch gaan spelen met de mededeling dat mensen hun geld terug konden krijgen als het ze niet beviel. Guy liet de zaal het meeste werk doen. Geweldige sfeer, heel intiem. Niemand wilde z'n geld terug. Oh, en ik heb wel eens in een dronken bui een flinke snee in m'n hand gekregen door een kapot glas, in Duitsland. Verband erom en gewoon spelen.'
Op 18 september eindigt jullie tour in de Men Arena, een homecoming concert in Manchester. Wat gaan jullie daarna doen? Craig:'We gaan anderhalf jaar aan een nieuwe plaat werken, we verdwijnen dan even. We hebben amper tijd gehad om aan nieuw materiaal te werken het afgelopen jaar. Normaal gesproken zou een campagne voor een plaat allang afgelopen zijn, maar deze blijft maar doorgaan omdat hij het zo goed doet. Dus we spelen nog even door.' Mark: 'Maar we hebben intussen toch al een stuk of 15, 20 ideeën. Dat worden er meestal een stuk of 30 of 40 en dan gaan we schiften. Dat zijn geen compleet uitgewerkte songs nog. Gewoon dingen met een goeie vibe.'
Pinkpop, daar spelen jullie zaterdag. Kennen jullie het festival? Mark:'Nee, niet echt, we hebben wel een paar keer op Pukkelpop gestaan, dat was te gek. Maar ik hoor dat Bruce Springsteen headliner is op Pinkpop, daar kijk ik erg naar uit!' Craig: 'Zit er nog een band tussen ons en Springsteen, zodat we tijd hebben om er heen te gaan?' Mark: 'Weet ik niet, volgens mij zitten we op een ander podium, of in een tent. Een tent is ook helemaal niet erg, dan heb je vaak een beter geluid'.

Maar vanavond eerst hier nog even de tent op z'n kop zetten! Mark: 'Jaaa, daar hebben we zin in. We gaan nu even repeteren met de strijkers.' Craig: 'Het wordt denk ik wel interessant, want het is nogal uitgekleed qua arrangementen' Richard: 'Kom je ook ook kijken vanavond?'
Ja dat deed ik. En het was een hartverwarmende show in Desmet. Vanaf de eerste noot was het raak. Iedereen die ik sprak was onder de indruk van een prachtig intiem optreden. Met een fantastisch geluid. Richard Jupp de hele avond met pretoogjes achter zijn kitje. De dame naast me noemt Guy een bierknuffel. Mannen zonder pose of pretenties. Je gelooft ze meteen. Ze hebben helemaal op hun eigen manier 18 jaar hard aan iets gewerkt. En ondanks het vakmanschap wat ze op alle fronten etaleren krijg ik sterk het gevoel dat het grote succes dat hen nu ten deel valt, ze als mens ook maar gewoon overkomt. Met dezelfde rust die ze altijd al hadden accepteren ze het en genieten ervan. Elbow is helemaal zichzelf.