“Je mag wel een beetje vertrouwen hebben in de luisteraar”
Reverence For Fallen Trees, het debuutalbum van het Groningse The Black Atlantic, verscheen in de laatste dagen van de zomer van 2009. De plaat bevat ijle, melancholieke en over het algemeen minimale composities die vergezeld worden door meerdere zanglagen en die regelmatig vergeleken worden met bijvoorbeeld Bon Iver. Alles werd een jaar eerder opgenomen onder de vlag van het Nederlandse, maar internationaal opererende In A Cabin With (IACW) muziekproject. Het doel van IACW is om als een project verschillende artiesten samen te brengen, liefst op bijzondere en afgelegen locaties. The Black Atlantic had dan ook de singer-songwriter Kim Janssen uitgenodigd mee te werken aan de opnames van de plaat. Ook was als bijzondere plaats al een cabin door de band geregeld: de schoonouders van The Black Atlantic’s zanger en liedjesschrijver Geert van der Velde, die in upstate New York wonen, stelden hiervoor hun ‘vakantiehuisje’ ter beschikking. En die cabine verliet de band tevreden weer, met het al genoemde resultaat. Kim Janssen is sindsdien bovendien definitief tot de band toegetreden.
mij=Interview: Okkie.
De titel Reverence For Fallen Trees verwijst naar mensen die er niet meer zijn, maar waar je nog steeds met bepaalde gevoelens aan terug kunt denken. In het geval van Van der Velde gaat het om zijn grootouders, waar hij er in korte tijd drie van verloor. Tegelijkertijd is het niet meer dan natuurlijk dat de verschillende generaties elkaar opvolgen. Zo wil het dat Van der Velde nog deze maand zijn eerste kind geboren zal zien worden. Maar je zou ook kunnen zeggen dat de plaat zelf een product is van dit proces: liedjes worden nu eenmaal vaak geschreven als reactie ergens op.
Van der Velde: 'Juist het wat vrolijkere nummer “Dandelion” heb ik bewust voor mijn overleden grootmoeder geschreven. Het is dan ook een beetje vreemde eend in de bijt; de rest van de plaat is toch vrij melancholisch. Maar het was een montere vrouw en ik wilde een nummer schrijven dat weergeeft hoe ik mij voel als ik aan haar denk.'
In 2006 deed Van der Velde iets soortgelijks, toen hij een Valentijnsliedje schreef voor zijn toenmalige vriendin en huidige vrouw (en bandlid) Megan Hoffman. Tevreden met het resultaat zette hij het op MySpace. Tot zover niets bijzonders. Minder gewoon was het dat er naar aanleiding hiervan meteen twee aanbiedingen van Amerikaanse labels binnenkwamen voor een platendeal. The Black Atlantic was geboren.
Deze belangstelling uit Amerika, zo moet gezegd, was niet alléén te danken aan het liedje. Voordat Van der Velde zijn eerste stappen in de 'lichte' muziek zette ('ik had geen zin meer om te schreeuwen'), had hij namelijk al een 'jongensboekwaardige' carrière achter de rug in de zware muziek als zanger van de Amerikaanse hardcore/metalband Shai Hulud, waarvan hij ooit fanatiek fan was. Van der Velde: 'Ze speelden in 2000 in de Goudvishal in Arnhem. Ik ben ze toen achterna gereisd. De toenmalige zanger vertrok plotseling. Ik begon met wat meeschreeuwen tijdens de soundcheck en voor ik het wist was ik de zanger. De tour was al geboekt, dus die kon op deze manier doorgaan.'
Na de tour vertrok de band huiswaarts en bleef Van der Velde aanvankelijk in Nederland achter. Maar na wat heen en weer gebel vertrok hij naar het land van de onbegrensde mogelijkheden om zich definitief bij de band aan te sluiten. Achteraf gezien, zo geeft hij toe, best bijzonder wat er toen gebeurde. 'Maar op dat moment dacht ik daar helemaal niet over na. Muziek maken is wat ik wilde. Dus dit was de enige logische stap.'
Het avontuur leek na vijf jaar te eindigen, toen de verhouding tussen Van der Velde en een ander bandlid verslechterde en hij besloot uit de band te stappen. Maar eenmaal Shai Hulud, altijd Shai Hulud, zo bleek toen hij in 2006 zijn Valentijnslied op MySpace zette.
Van der Velde: 'Shai Hulud heeft een cultstatus. Voor de fans heeft deze band definitief een plek in hun hart veroverd. Dat is wel heel bijzonder. Deze fans volgen de band, maar ook de bandleden op de voet. Er zijn dus mensen die ook alles volgen wat ik doe. Ik krijg nog wekelijks mail van fans. Wat voor mail? Dat Shai Hulud, maar nu dus ook The Black Atlantic, hun leven heeft veranderd. Of dat ze zonder onze muziek dood waren geweest. Inderdaad best heftig. Maar ik schrijf altijd terug. Wat? “Dankjewel.” Wat kun je anders?'
Maar zijn link met Shai Hulud opende ook op andere manieren deuren. Na een Amerikaanse en Europese release van de EP Send This Home volgden in 2007 en 2008 vele optredens, vooral in Amerika. Van der Velde: 'Maar ik denk dat ik ook muziek maak die Amerikanen aanspreekt. Ik luister veel naar Amerikaanse muziek. Nederlandse bands vind ik vaak niet goed. Ze zijn wel goed in de uitvoering, maar het is vaak al tien keer eerder gedaan. Er wordt niet genoeg nieuws gemaakt. En mensen die wel getalenteerd zijn zitten vaak in bands die ook iets met Amerika hebben. Zoals Awkward I, Kim Janssen en The Horse Company. Maar als je naar de bands op de radio luistert… Daar zit bijna niets goeds tussen.'
Maar is dat niet inherent aan muziek op de radio? Die moet aan een algemenere smaak voldoen en is daarom al snel minder interessant.
Van der Velde: 'Aan welke smaak beantwoordt Fleet Foxes dan? Of Neil Young? Die klonk als een oude man! Radiohead maakt het ook niet uit wat het publiek denkt. Die bands volgen gewoon hun eigen weg. Soms luister ik echt als een wetenschapper naar muziek. Vooral genre-muziek. Om te kijken hoe ik de verschillende elementen kan gebruiken om zélf verder mee te komen. Vandaag nog heb ik veel middeleeuwse muziek beluisterd. Troubadours. Gregoriaanse muziek. Niet dat ik dat soort muziek wil maken. Maar er zit wel iets in. Een gevoel van nostalgie dat ik zelf wil kunnen uitdrukken.'
Om tenslotte..?
'Om tenslotte iets unieks te kunnen maken. Met nummer acht op van plaat (“Madagascar”) heb ik voor mijn gevoel voor het eerst een nummer geschreven dat niet als iets anders klinkt. Maar voor de rest… Het is in ieder geval wel authentiek wat ik maak. In die zin dat het echt van mij komt en niet gemaakt is met een bepaald doel. Voor een bepaald publiek. Maar iemand anders kan natuurlijk best denken dat het ergens op lijkt.'
Op Bon Iver bijvoorbeeld.
'Ja. maar waarom zou dat erg zijn? Dat is waar ik door beïnvloed werd. Dat is waarom ik zo'n nummer goed vind.'
Hoe het ook zei: de plaat is voor Nederlandse begrippen een succes te noemen. 1000 cd's en 500 lp's zijn zo goed als de deur uit, terwijl de plaat ook gratis te downloaden is. Iets wat sinds augustus 2009 wereldwijd al meer dan 50.000 keer gedaan is. Nu is het gratis aanbieden van muziek niets nieuws meer, maar het gebeurt meestal wel in het kader van een actie, of als protest tegen de muziekindustrie. Terwijl The Black Atlantic domweg twee keuzes aanbiedt: je koopt het of je downloadt het. Iets dat lijkt te werken.
Van der Velde: 'Ik snap niet dat mensen die specifieke muziek maken deze achter barrières zetten. Als je muziek maakt die niet voor de gemene deler is, dan heb je publiek nodig. En dan moet je de muziek niet exclusief maken. Je mag ook wel iets meer vertrouwen hebben in de consument.'
Je kunt ook zeggen dat de consument er iets voor over moet hebben om van een bepaald product te kunnen genieten.
'Muziek is geen broodje. Geen product dat je aanbiedt en waarvoor je direct iets terug krijgt. Ja, als je echt popmuziek maakt. Dat is fastfood. Dat is een snack. Dat gaat om geld verdienen. Van de consument van onze muziek mag je meer verwachten. Dat die een keer denkt: “Fuck, waarom word ik hier toch steeds weer door geraakt? Die plaat wil ik toch echt hebben!” Ik heb wel eens gedacht, ik gooi bij iedereen in Groningen een cd in de bus. Als honderd, vijfhonderd mensen het leuk vinden, mooi. Dan gaan we van daaruit verder. Het komt wel een keer. Deze plaat is over een paar jaar nog steeds nieuw voor bepaalde mensen. Dat vind ik mooi. Dat wil ik zien.'
Grote kans dat dit allemaal gaat lukken. En dan is The Black Atlantic met de huidige plaat nog niet eens in 'thuisland' Amerika geweest. Iets dat in maart staat te gebeuren als de band mag aantreden op het jaarlijkse SXSW-festival, waar ze een platenlabel geïnteresseerd hopen te krijgen de plaat ook daar uit te brengen. De band, waarvan Van der Velde inmiddels durft te zeggen dat het een goede live-band is ('Het kan altijd beter, maar we stáán er wel') zal hiervoor wel een -tijdelijke- bezettingswisseling moeten ondergaan, omdat zijn vrouw waarschijnlijk met de kleine thuis zal moeten blijven. Wat betreft Van der Velde wordt dit geen gewoonte. 'Maar ik heb natuurlijk ook met de rest van de band te maken. Die moeten er ook maar zin in hebben met een gezin op stap te zijn.'
Maar dit zijn bijzaken. In die zin dat daar wel iets op gevonden wordt. De muziek van The Black Atlantic zal zijn weg wel vinden. Geen gevallen boom die daar een stokje voor zal steken.