Shearwater

Shearwater werd in 2001 door Okkervil River-leden Jonathan Meiburg en Will Sheff opgericht als spin-off bandje voor het schrijven van introvertere liedjes met uitgebalanceerde cadens. Inmiddels is de band uit Austin, Texas al twaalf jaar lang op de planken te bewonderen. Meiburg nam gedurende het drieluik Palo Santo, Rook en The Golden Archipelago de teugels steeds strakker in handen. Het nieuwste Shearwater-album Animal Joy belichaamt voor Jonathan een schone lei. Nieuwe bandleden, een nieuw geluid en een nieuwe synopsis. De 36-jarige muzikant annex ornitholoog heeft Austin ingeruild voor New York, waar hij opnieuw de liefde heeft gevonden. Jonathan: 'Na het afronden van Animal Joy was ik er weer klaar voor. Ik dwaalde voor mijn gevoel voor een lange periode af, maar nu maak ik weer deel uit van de wereld. De plaat gaat hier ook een beetje over: jezelf verliezen, een ommekeer maken en opnieuw terugvinden.'

mij=Interview: Jasper
Je bent tegenwoordig actief als muzikant, wetenschapper en columnist. Dwalen jouw gedachten nog regelmatig af?
'Dat verschilt per dag. Tijdens een tournee focus ik mij vooral op de volgende dag, wat er nog gaat gebeuren. Mijn gedachtegang blijft dan vaak erg op de oppervlakte. Na SXSW hadden we een week vrij, dus kon ik mezelf weer een beetje opladen. Terugkomen in New York was erg aangenaam: je beseft dat het leven na een tournee gewoon doorgaat. Je hebt tijd om te reflecteren, om nieuwe liedjes te schrijven en je weer te verheugen op het leven.'
'Weer'?
'Nou, het wisselt: je doorkruist tijden van licht en duisternis. Maar tegenwoordig voornamelijk licht, zonder twijfel!'
Je gaat terug naar de Falkland-eilanden in augustus. Kijk je daar naar uit?
'Ontzettend! Maar het is afwachten tot we daar midden in de winter arriveren en mij begin af te vragen 'Wat doe ik hier in hemelsnaam!?' (lacht vervolgens schaapachtig). Maar, het wordt geweldig. Wij wilden deze reis al twaalf jaar lang een keer doen. Een plek die we gaan bezoeken is een eiland genaamd Steeple Jason. Ik ben er al twee keer geweest. Maar serieus…(schudt zijn hoofd in verwondering, met een brede glimlach op het gelaat) als ik één plek zou moeten kiezen waar ik mijn as wil laten uitstrooien na mijn dood, dan is het daar. Het zijn twee gigantische bergpieken die uit de oceaan steken, verbonden door een kleine nek in het midden. Aan de ene kant van het eiland nestelt 's zomers een gigantische kolonie albatrossen en pinguïns. Het is een imposante aanblik: zo zag het er lang geleden overal op de wereld uit.'
Heeft het een specifieke reden waarom je daar in de winter heen gaat?
'De roofvogels die ik daar bestudeer, de Falkland-caracara, eten de kuikens en eieren van de albatrossen en pinguins die daar in de zomer broeden. Maar in de winter zijn ze weg. Die roofvogels blijven achter, dus we weten niet wat ze in de tussentijd eten. Dus we gaan ze volgen en kijken wat ze doen. Het is iets wat ik mij al een tijdlang afvraag.'
Heeft jouw terugkeer ook sentimentele redenen? Ben je op zoek naar nieuw inzicht of wil je ook bepaalde dingen herbeleven?
'Dat is grappig, ik maak me daar vaak druk om. Dingen uit het verleden willen herbeleven, dat kan een vergissing zijn. Je kunt tenslotte nooit helemáál teruggaan. Als je dat in zekere mate wel doet, zal het niet hetzelfde meer zijn. Het verschilt altijd. Dat gevoel opnieuw ervaren, dat moet je dan elders vinden. Maar in mijn geval, nee, ik probeer niet vergane glorie nieuw leven in te blazen. Het is gewoon een hele specifieke vraag die mij interesseert. Het is dit keer anders en ik ben uit onwetendheid nieuwsgierig geworden in hoeverre het dit keer anders is. Dat is ook zo bij muziek: je kan niet telkens weer hetzelfde kunstje uitvoeren.'
Snap ik. Animal Joy klinkt inderdaad weer heel anders dan de voorgaande platen. De bandbezetting is, afgezien van jezelf, compleet nieuw.
'Deze bezetting is niet permanent, denk ik. Dit is zoals we het nu willen aanpakken. In het begin was ik bang dat deze liedjes niet goed zouden passen, want de band bestaat nu uit een hele groep nieuwe muzikanten. Maar het is allemaal soepeltjes verlopen. Het zijn erg goeie gasten en bovendien fantastische muzikanten. Ze zijn tot nu toe echter nog weinig op tournee geweest.'
Ben jij nu opeens de aangewezen tourmanager?
'Nou (lacht), we noemen onze andere gitarist Mitch “Dad”, omdat hij de afgelopen tijd onze tourmanager was. Maar uiteraard werd ik door de rest van de bandleden omgedoopt tot “Mom” (lacht harder). Eigenlijk best treffend, want ik ben vaak degene die zich het meest zorgen maakt! Maar zij zijn erg enthousiast om door Europa te mogen toeren en dat werkt voor mij aanstekelijk.'
The Golden Archipelago voelde als een troostgevende plaat, ondanks de zware thematiek rondom de verbanning van de inwoners van Bikini Atoll in 1946 door het Amerikaanse leger. Deze plaat klinkt een stuk dreigender, een stuk grilliger zelfs.
'Deze plaat voelt voor mij in bepaald opzicht juist optimistisch. Op de hoes van The Golden Archipelago zie je een eiland in de verte en een figuur in een kano. Zo klinkt die plaat ook voor mij: een fraai doch vreemd object dat wordt bewonderd van een grote afstand. Dat vond ik er juist mooi aan, maar ik wilde niet meer een dergelijk album maken. Animal Joy is een plaat die recht op je af komt. Iets doordringends…iets wat vlak bij je staat.'
Dat hoor ik ook terug in de songteksten, bijvoorbeeld een zin in “You As You Were”: “passing through the valley of light like an arrow.” Hoe zou je Animal Joy willen beschrijven?
'Op een dag liet ik mijn hond uit en dacht ik na over de manier waarop hij de wereld beleeft. Alles is zo onmiddellijk voor hem: 'Ik heb NU honger, ik ben NU blij!' Dat beschouw ik als animal joy: niet zozeer blijdschap, maar bewust zijn van je eigen aanwezigheid. Deze liedjes benadrukken dit wat meer. Geen grootse gebaren over de wereld of het universum, maar het ervaren van specifieke momenten.'
Kun je misschien een voorbeeld noemen van zo'n specifiek moment?
'Er is onlangs veel veranderd mijn leven en ik wilde die momenten waarin je je het meest levend voelt tot uiting brengen, zowel in positieve als in negatieve zin. Zodra het bloed het dichtst bij de oppervlakte stroomt en je hart op zijn snelst klopt, dan voel je je het meest bewust. Dat kan wanneer je doodsbang bent, maar ook op momenten van pure euforie. Het is die energie die ik wilde oproepen. The Golden Archipelago is meer een observatie van een afstand. Animal Joy heb ik naast een stel hersenen ook voorzien een lichaam. De plaat symboliseert ook het doorbreken van een barrière voor mij persoonlijk. Een ontdekkingstocht waar veel onzekerheden en spanningen mee gepaard gaan. Dan komt de ontlading. Maar in mijn geval persoonlijk, daar wil ik liever niet over praten. Wat dat betreft moet het album voor zichzelf spreken. Ik vind het niet zozeer belangrijk wat er precies met mij is gebeurd, maar des te meer om die rauwe emotie vast te leggen en aan te wenden. Klinkt dat logisch?'
Absoluut. In hoeverre versterkt het bevinden in zo'n omgeving als de Falklands die momenten van innerlijk bewustzijn?
'Wat het met je doet: je krimpt weer terug tot de grootte van je eigen lichaam, zonder allerlei andere dingen om je heen te verzamelen. Als je blijft op een dezelfde plaats begint je eigen ik steeds verder te groeien: je huis, je vrienden, je auto…deze dingen worden op een gegeven moment onderdeel van jouw eigen personificatie. We verspreiden maar al te graag stukjes van onszelf naar verschillende locaties. Maar als je daar op reis bent, dan kun jij je dat niet veroorloven. Er is niks om aan vast te klampen. Je bent op jezelf aangewezen.'
Ik probeer mij nu voor te stellen hoe jij door een eiland wandelt met dieren die nog nooit met mensen in contact zijn gekomen. In zo'n gebied gelden hele andere wetten.
'Omdat dát de wereld is waar wij mensen vandaan komen. Dan besef je pas hoeveel mens en dier met elkaar gemeen hebben. Wij maken nog steeds deel uit van die wereld, maar voor het grootste gedeelte ontkennen wij dit.'
Denk je dat dieren net als mensen een vorm van creatieve expressie hanteren? Zoals muziek maken bijvoorbeeld?
'Het verschil is dat ze dat doen zonder er over na te denken. Dieren creëren die pracht haast instinctief, zodanig dat het volledig is geïntegreerd binnen hun bewustzijn. Als een vogel zingt, zou je het muziek kunnen noemen. Maar het is de natuurlijke uiting van dat specifieke wezen. Hoe meer wij te weten komen over het gedrag van dieren, hoe meer raakvlakken we vinden met onszelf, zo lijkt het. De laatste tijd is er veel interesse voor inktvissen en octopussen. Die beesten zijn zo verschrikkelijk intelligent, doch zo verschillend van ons. Er is uiterst merkwaardig, fascinerend gedrag bij ze waargenomen. Octopussen komen uit een totaal andere evolutionaire splitsing, wij hebben al heel lang niet dezelfde voorvader gedeeld. Zij zijn eveneens geëvolueerd tot een complex wezen dat op eigen manier de interactie aangaat met de wereld. Je zult verbaasd zijn op welke manieren ze met elkaar communiceren. Het zijn niet bepaald sociale wezens: inktvissen wel, maar octopussen niet. Het zijn solitaire wezens, maar ze kunnen allerlei dieren imiteren: ze veranderen van vorm, van textuur en van kleur om zich te camoufleren.'
Het zijn het naast intelligente dieren ook emotionele dieren?
'Bizar genoeg wel. Zodra ze in gevangenschap zijn, herkennen ze bepaalde mensen en tonen ze zelfs genegenheid. Mensen die ze niet mogen bespuiten ze met water zodra ze binnenkomen. Het zijn op zijn zachtst gezegd bijzondere individuen.'
Zie je muziek soms als medium om bepaalde emoties te doorgronden of andere dingen die je als wetenschapper niet kan kwantificeren?
'De wetenschap is niet bepaald geschikt om menselijke emoties te verkennen. Daar is het ook niet voor bedoeld, maar kunst juist weer wel! Vooral muziek, omdat het zo direct is in zijn dialoog. Maar Animal Joy verkent juist meer het emotionele landschap. Je zult nooit een Shearwater-plaat horen met slechts een dezelfde spanningsboog. Ik combineer iets moois liever met iets lelijks, of iets heel intens met bedaarde stiltes tussendoor. Meerdere spanningsbogen zorgen voor meer diepgang. Deze plaat verplaatst zich meer richting het ultieme 'ja'-gevoel, in tegenstelling tot het afscheid nemen.'
Bij “Insolence” hoor je een geluidseffect dat klinkt als een soort adder die door het gras ritselt. Wat is het precies?
'Dat is geen geluidseffect; dat is de snaredrum die wordt geraakt door een grote borstel met veel compressie. Het dissonante drumgeluid, dat is (drummer) Thor Harris die drumt naast een springreverb, zo'n oud AKG BX20-geval. Hij stond alleen niet ingeplugd, zonder enige input. Maar we hebben wel de output bevestigd. Het geluid wat je hoort is dus de vibratie door Thors drums naast de springreverb. We hadden ons voorgenomen om de meest bijzondere geluiden op deze plaat te vangen. Danny [Reisch, producer en drummer] ontdekte het opeens en nam het voor de zekerheid op voor later gebruik. Sommige nummers werden basaler opgenomen, zoals bijvoorbeeld “You As You Were”. Andere liedjes moesten echt ontdekt worden. Bij “Insolence” duurde het eeuwig om die verschillende segmenten samen te voegen. Danny en ik werken gelukkig heel goed samen: hij is net zo obsessief als ik en wij zijn beiden niet snel tevreden.'
Is obsessief zijn over iets weleens funest? Veel muzikanten vertellen mij dat als je teveel aan een album sleutelt…
'…het levenloos wordt. Ja, dat klopt. Het is best grappig, ik heb bij Animal Joy meer gesleuteld en geprutst dan aan welk album dan ook. Ik denk dat het een kwestie is van welke opnames je tijdens het bewerken intact wilt houden. Niet compulsief elke pitch proberen te corrigeren. Maar je kunt met zorgvuldig en uitgebreid bewerken ook heel veel goede dingen bewerkstelligen. ‘
De latere Talk Talk-albums, The Spirit Of Eden en Laughing Stock zijn daar een mooi voorbeeld van.
'Dat is een heel goed voorbeeld, ja. Zij hebben heel erg lang aan die platen gewerkt, maar desondanks klinken die platen organisch, als iets dat leeft. Dat kwam vooral omdat ze heel zorgvuldig fragmenten uit eerste takes aan elkaar bonden. Vaak waren het eerste takes: voor het eerst een bepaalde melodie spelen, dat brengt bijna altijd een bepaald soort energie met zich mee.'
Bij “Immaculate” komt het live gevoel naar boven. Het eindigt met een anti-climax, heel abrupt.
'Ja, dat is een bondige, krachtige song (lacht). Heel veel mensen plagen mij er ook over 'je kapt net zodra het goed begint te worden!' Ik denk juist om die reden stopt, bijna alsof je van een klif afstort, zoiets. Dat nummer gaat trouwens in zekere zin over de gevaren van perfectionisme en obsessie. Het is een liedje waarbij ik mezelf een beetje op de hak neem: als je onvermoeid perfectie nastreeft, dan onderdruk je de mooie dingen in het leven. Als je op die manier in het leven staat, dan kom je in situaties waarin je de controle verliest, zonder daar iets tegen te kunnen doen.'
Dat sentiment lijkt bij “Pushing The River” nogal aanwezig.
'Het is een knipoog naar dat Van Morrison-nummer, “You Don't Pull No Punches But You Don't Push The River”. Dat vond ik altijd een mooie omschrijving van hoe je muziek maakt – en in sommige aspecten een manier van leven. Jezelf nooit tekort willen doen, maar tegelijkertijd geen tijd verspillen om krachten te tarten die groter zijn dan jijzelf. Bij “Pushing The River” in het bijzonder dacht ik aan een vriend van mij die ontzettend worstelt met drugs en alcohol… wat een enorm gevecht is dat! Waarschijnlijk zal hij die strijd nog zijn leven lang moeten blijven aangaan. Ik kan van geluk spreken dat ik daar persoonlijk nooit mee heb geworsteld. Maar ieder heeft zijn demonen. Hoe jij die energie potentieel kan laten gehoorzamen of tegenwerken, dat is een van de grote uitdagingen. Ik vind verslaving over het algemeen niet iets slechts, want ik denk dat mensen van oorsprong verslaafd zijn. De vraag is dus vooral wat de verslaving precies inhoudt: het kan ook werk zijn, het kunnen vogels zijn…dat gedeelte van je hersenen kun je onderdrukken, maar nooit compleet uitzetten. Het beste wat je kunt proberen is die energie in positieve banen leiden, bijvoorbeeld naar mensen van wie je houdt. Maar dat maakt het des te moeilijker om uit die vicieuze cirkel te stappen. Waar het op neer komt is dit: waar verlang je naar, wat geeft je vreugde? Het antwoord op die vraag, dát moet je vervolgens afleren. Om dat van iemand te verwachten is onbegrijpelijk.'
Verslaving heeft vaak te maken met de angst buiten een bepaalde veiligheidszone te treden. Angst die grens te verleggen is bij jou nooit een probleem geweest, of wel?
'Grappig, gisteravond in het vliegtuig raakte ik aan de praat met een vrouw die naast mij zat. Toen ze vroeg waar ik mee bezig was, begon ik het uit te leggen. Toen liet ik mijn tourschema zien. Vervolgens zei ze: 'Je wéét toch dat dit gestoord is, hé?' Muziek maken is waarschijnlijk wat ik het liefst doe. Er zit iets in verborgen wat ik niet kan loslaten. En ik doe het nu inmiddels 12 jaar lang, ik ben geen toerist meer op deze aardbol. Ik ben toegewijd. Of hier nu een toekomst uit te bouwen valt, dat is moeilijk te voorspellen. Dat weet je nooit zeker. Voorlopig is dit de keuze die ik maak in mijn leven en daar voel ik vreugde bij!'