Wilco – Zelfreferentie en Troost

In 2009 bracht de Amerikaanse band Wilco het album Wilco (the album) uit. Nu is het niet ongebruikelijk om een album de naam van de band te geven, of titelloos te laten, hetgeen in de praktijk op bestellijsten en prijskaartjes op hetzelfde neerkomt. Vaak zal de reden ervoor zijn geweest dat de bandleden het niet eens konden worden over een albumtitel, soms heeft een album zo’n duidelijke hoes dat een titel niet per se nodig is (de witte van de Beatles, de zwarte van Metallica, de blauwe en de groene van Weezer).

mij=Door: Arthur Adam
Aangezien het album een eigennaam krijgt die direct naar de artiest verwijst , zal de muziek op het album in veel gevallen volgens de artiest het beste werk, en/of de essentie of juist de veelzijdigheid van die artiest weergeven. Of dit voor Wilco (the album) ook geldt laat ik hier even in het midden. De plaat werd – ondanks de aanwezigheid van enkele pareltjes – ontvangen als één van de “mindere” platen van de band.

Wilco (the album) opent met Wilco (the song). Dit is één van de pareltjes. Op het eerste gehoor een beetje een botte stamper, maar wel frivool en troostrijk. Dat laatste komt grotendeels door de tekst, die als volgt begint:
'Are you under the impression this isn’t your life? Do you dabble in depression? Is someone twisting a knife in your back? Are you being attacked? This is a fact that you need to know: Wilco will love you baby'
Het feit dat Wilco een lied heeft met dezelfde titel als de bandnaam is niet uniek. Zo zijn er de gevallen dat de bandnaam van het betreffende lied is afgeleid (dit is het geval bij o.a. Green Day, Motörhead, Black Sabbath, Talk Talk), of dat de artiest in de derde persoon enkelvoud een verhaaltje over zichzelf zingt (Bo Diddley). Daarnaast zijn er artiesten die een dergelijk lied op hun repertoire hebben om zichzelf “te introduceren”: The Clash – We Are The Clash, The Ramones – R.A.M.O.N.E.S., en eigenlijk valt het titelnummer van het Beatlesalbum Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band ook in deze categorie.
Zeldzamer is het geval dat een artiest zichzelf duidt in een lied, zichzelf als artiest een functie en plaats in de wereld toebedeelt in een tekst. Ik heb het dus niet over de zanger (m/v) die als privépersoon contact zoekt met de objectpersoon van zijn tekst, en ook niet over de egodocumenten van bij voorbeeld Frank Sinatra die het zijn way deed, Edith Piaf die nergens spijt van had, of Ben Cramer die in Ik, Ben Cramer ben zijn carrière in pieken en dalen samenvatte.
Een grensgeval tussen introductie en duiding vormt My name is Prince (and I am funky), waarin Prince naast de nodige opschepperij ter introductie o.a. zingt: 'when u hear my music, you’ll be having fun.' Maar daarmee creëert hij ook afstand, hij vereenzelvigt zich niet met zijn muziek, zijn muziek doet het werk, niet hij. Hij is er, de wereld mag ervan genieten, het is een “feit” dat de luisteraar plezier beleeft, maar hij spreekt die luisteraar niet toe (ondanks het gebruik van de 2e persoon).
De mededeling van Wilco dat 'Wilco will love you baby', waarin in het nummer “Wilco (the song)”, op het album Wilco (the album), wordt verwezen naar Wilco (de band), waarbij de band zich bovendien vereenzelvigt met zijn repertoire, is al bijzonder en een fijne knipoog bovendien (zeker met die leuke haakjes). Al in het eerste deel van het lied wordt gemeld dat de band en de muziek de luisteraar liefhebben, of zullen liefhebben in geval van tegenslag. Later in het lied wordt gemeld:
'This is an aural arms open wide, a sonic shoulder for you to cry on'
Oftewel: Dit (dit kan verwijzen naar lied, band en repertoire) is als open armen voor je oren, een schouder van geluid om op uit te huilen.
Hiermee doet Wilco iets unieks. Er wordt ingespeeld op de persoonlijke betekenis en functie van muziek voor de luisteraar als individu. Wilco (de band) spreekt over zichzelf in de derde persoon, maar wel uitgesproken in enkelvoud*: er is 1 troostende entiteit, die de band en de muziek omvat, en 1 te troosten entiteit: de luisteraar. De band verwijst niet naar een historie, belevenissen, ervaringen, of een feitelijke activiteit, maar naar de eigen functie voor een ander. Het lied spreekt niet een groep aan om zich op een bepaalde manier te gedragen, beschrijft niet wat de makers bij de luisteraar teweeg (zullen) brengen, maar geeft aan de luisteraar de mogelijkheid om zich op een bepaalde manier ten opzichte van de muziek te verhouden. Hierbij heb ik de muziek cursief gezet, omdat ze gezien de bandnaam en de titel van het album en het lied – o ironie – op drie niveaus met de luisteraar in aanraking komt en daarin de luisteraar kan omhelzen. De ultieme muzikale troost.
Alleen al daarom mag Wilco (the album) bijgeschreven worden bij het rijtje meesterwerken van Wilco (de band).
*Deze vorm van troost vinden we terug in de manier waarop ouders hun kleine kinderen plegen te troosten
Met dank aan Coen Schilderman en Jaap Boots