Emilíana Torrini

De carrière van de Italiaans-IJslandse zangeres Emilíana Torrini neemt bij elk album een nieuwe artistieke wending. In 1999 hoorden we voor het eerst van haar met Love in the Time of Science, een triphop-plaat geproduceerd door Roland Orzabal van Tears For Fears met o.a. het epische treurnummer Dead Things. Na zes jaar stilte klom Torrini uit haar emotionele schulp met een prachtige doch weemoedige folkplaat, Fisherman’s Woman. Haar definitieve internationale doorbraak kwam drie jaar later met Me and Armini, een album vol trefzekere popliedjes, het speels dartelende “Jungle Drum” als belangrijkste wapenfeit.

Voor haar vierde album Tookah zocht Emilíana drie jaar lang vlijtig naar zowel artistieke als emotionele uitersten. ‘Het is zeker een grotere zoektocht gebleken”, licht ze toe. “Maar een baby krijgen had toch wel de meeste impact.’
Emilíana is in 2010 bevallen van een jongetje. ‘Het was de eerste keer dat ik zo diep geconfronteerd werd met mijn eigen sterfelijkheid.’

mij=Interview: Jasper
Ze vertelt dat het moeder worden meer gevoelens van affectie opwekte dan waar ze zelf raad mee wist: “Nu mag me niets meer overkomen, snap je? En mijn zoon ook niet. Het is ontwapenend om zoiets moois te zien, want je kunt gewoon alles maken bij hem. Stel, je bent de meest verschrikkelijke, onzedelijke persoon op aarde, dan zou dit kind alsnog van je houden.’ Ze pauzeert. ‘Dat is best beangstigend, als je er over nadenkt.’ Op de vraag waarom schiet ze in de lach. ‘Omdat sommige kinderen slachtoffer zijn van een slechte deal!’
Torrini komt in het begin over als pure rasoptimist, een innemende vrouw die onbesuisd strooit met levendige denkbeelden. Tijdens het gesprek met File Under verkeert ze zich na elke vlotte oneliner even later weer in dubio. Na de geboorte van haar zoontje mijmerde ze voortdurend over het vervolg van haar muzikale loopbaan. ‘Ik voelde een lichte paniek, want ik wilde weer aan het werk om mijn kind te kunnen onderhouden.’, beredeneert ze. ‘Ik dacht altijd dat ik zo’n hippiemoeder zou worden die haar zoon overal mee naartoe zou nemen. Als ik op een festival moet spelen, dan sleur ik hem gewoon mee. Maar de realiteit is dat je twee keer per dag in een vliegtuig zit of vijf uur aan een stuk door rijdt. Dan besef je dat hij op den duur zijn eigen weg moet leren vinden.’
Het jongleren met ouderschap en muziek was eerst een onwennige beproeving voor Torrini. ‘Het is een klassieke situatie: je krijgt een kind dat je liefhebt en opvoedt. Dat maakte heel gelukkig, maar tegelijkertijd voelde ik mij vaak erg lamlendig.’ Sinds ze een kind heeft kan Torrini zich minder permitteren voor zichzelf, zoals regelmatig uitgaan: ‘In plaats van te gaan dansen met vrienden, schreef ik synthmuziek met vrienden (lacht). Maar gedurende die tijd voelde ik ergens wel een soort vrijheid. Ik wilde mezelf niet opzadelen met de druk om een album te maken. Dat was een hele last van mijn schouders; daardoor beleefde ik veel plezier.’
De tweedeling van taken betekende voor haar vaak ook een tweedeling als individu: ‘Een persoon is zoveel verschillende dingen tegelijk. Maar als je gespleten raakt, dat is ook precies het moment dat je echt de kern van je bestaan voelt, datgene wat je meedraagt als je bent geboren voordat het leven je opsiert met allerlei kerstballen en dat soort dingen. Ik geloof dat die kern bepalend is voor alles: poëzie, kunst, God. Dit is waar creativiteit vandaan komt, of een verhaal. Mensen beweren soms dat het allemaal uit de lucht gegrepen is, maar ik geloof dat het juist dat dát het punt is waar je je dankbaar voelt voor iets, waar je het meest gelukkig bent.’
‘Dat is tookah. Tenminste, zo noem ik het.’

Met deze lijfspreuk als grondbeginsel liet Torrini haar fantasierijke hersenspinsels nadrukkelijker naar voren komen dan op voorgaande drie platen. Tookah is echter een verre van behaaglijk album: Torrini schommelt tomeloos van escapisme (“Speed of Dark”) naar jaloezie (“Animal Games”) tot genegenheid (“Elísabet”). Net als de manier waarop Superman zijn krachten put uit de zon, betuigt tookah voor Torrini zowel aansterkende als destructieve uitwerkingen.
‘Desire is rage/Oh rage is desire‘, zingt ze op de spannende, experimentele afsluiter “When Fever Breaks”.
Zelfs single “Speed of Dark” klinkt op het eerste gehoor als een catchy, eigentijdse remix van een jaren tachtig Madonna-liedje, qua tekst lijkt het bijna zwartgallig. ‘Dat is dus niet zo’, corrigeert ze. ‘Het liedje meer een toevlucht naar het leven in het moment. Vol het gaspedaal indrukken zonder een bepaalde bestemming voor ogen. Ik ben een heel impulsief mens, dus opeens een zekere structuur vinden, dat was voor mij nieuw.’
‘Ik had “Speed of Dark” daarom ook nodig. Ik wilde weer dansen’, vertelt Torrini. ‘Zodra het nummer af was, werd er voorgesteld het aan iemand anders te schenken. Toen zei ik vervolgens stampvoets: “Maar dat wil ik helemaal niet! Het is MIJN nummer, mijn eigendom!” Juist omdát het zo treffend aansluit bij mijn verhaal.’
Torrini heeft in het verleden succes al behaald bij het schrijven voor derden. Zo was ze samen met haar vaste compagnon, producer Dan Carey, verantwoordelijk voor Kylie Minogues hit “Slow” plus een bijdrage op de Lord of the Rings-soundtrack met Gollum’s Song. Samen met Carey, Steve Mason en de Londense band TOY nam ze vorig jaar het liedje “I Go Out” op, een samenwerking voortgebracht uit Careys Speedy Wunderground-label. Torrini: ‘Iedere muzikant moest het liedje ter plekke in de studio instuderen en binnen een dag opnemen, met als doel een bepaald gevoel vast te leggen.’ Dit initiatief had als gevolg dat TOY werd gerekruteerd om te fungeren als Torrini’s achtergrondband.
Toen Emilíana stuitte op een Swarmatron, een elektronisch muziekinstrument uitgevonden door twee neven uit Brooklyn genaamd Leon en Brian Dewan, werd het creatieve proces rondom Tookah pas echt aangewakkerd. ‘De Swarmatron maakt een diep doordringend, massief geluid – tot op het punt waar je het door je hele lichaam voelt resoneren. Dat was het eerste geluid waarvan Dan en ik zoiets hadden: ‘dit gaan we écht OVERAL gebruiken!’, lacht Torrini, haar handen potsierlijk langs het hoofd verheven. Het zoemende instrument is onder andere te horen tijdens de climax van “Blood Red”. ‘Daarnaast zag ik een filmpje van een of andere nerd die de Voice Oberheim Synthesizer speelde. Toen klikte er iets in mijn hoofd.’

Naast de zoektocht naar abstracte geluiden probeerde Torrini een surrealistische setting te scheppen in de studio, vaak bewust in contrast met de muziek. Emiliana: ‘Dan had zijn handen vol om de combinatie tussen gitaar en synths te laten werken. Die combinatie is vaak heel erg fragiel. De band die een maand eerder met TOY in de studio werkte liet een aantal rookmachines en lasers achter, en wij hadden zoiets van: ‘Laten we ze inpluggen om een setting te creëren die compleet het tegenovergestelde is van de nummers.’
‘Toen we ‘Elísabet’ speelden tussen de rook en lasers was het nog een folkliedje op gitaar. Het klonk eerst bijna heidens, ik was er toen niet echt blij mee. Het liedje openbaarde zich de studio plots als een soort bergtuin, heel indringend. Ik luister er liever naar zonder de tekst, als instrumentaal nummer.’ ‘Elísabet’ is vernoemd naar Emilíana’s tante. ‘Ze is drie jaar ouder dan ik, dus we zijn als het ware zusjes. Zij is iemand die bepalend is geweest in mijn leven, want ze vangt me altijd op wanneer ik mezelf in de nesten werk. Elísabet is een extreem vrijgevig, bijzonder mens. We hebben een hele sterke band.’
Ook Emilíana’s zoontje heeft een ode gekregen in de vorm van het exotische, warmbloedige “Home”. Dit nummer suggereert Emiliana’s terugkeer naar IJsland (waar ze sinds een half jaar weer is teruggekeerd na tien jaar woonachtig te zijn geweest in Brighton, Londen) als een veilig herkenbaar onderkomen. Een liedje waar Torrini haar eigenzinnige verbeeldingskracht op in liet werken.
Emilíana begint geanimeerd te vertellen: ‘De meeste liedjes hebben twee verschillende eigenschappen: beelden die zich manifesteren door tekst of door geluid. Ik ben altijd een heel visueel ingesteld geweest tijdens het luisteren van muziek. Ik zei tegen Dan dat “Home” moest klinken als een uitgestrekt bevroren landschap, waar je je adem kunt zien. Je staat tussen een meer en een groot donker bos. Hier raak je verdwaald, je hebt géén idee waar je bent…en dat is best beangstigend. Maar de geluiden van het bos zijn uitnodigend, het is overal dicht begroeid. Schitterend, bijna als in een droom. Je kijkt omhoog, opeens schiet er vuurwerk de lucht in. Tot grote opluchting heb je de juiste richting gevonden. Het vuurwerk transformeert dan in diepzeekwallen die in felle kleuren knipperen, net als bij zo’n Japanse lichtsymfonie!’
Niet alleen fantasiebeelden, maar ook bestaande fragmenten hebben Emilíana geïnspireerd. Torrini noemt er een uit haar favoriete film: Wings Of Desire van Wim Wenders, over een engel die verliefd wordt op een aardse vrouw en zijn onsterfelijkheid voor haar opgeeft. Als een soort omgekeerde The Wizard of Oz begint het verhaal in een zwart-witte hemel, zodra de engel neerstrijkt op aarde veranderen de beelden in kleur. ‘Je denkt eerst dat het zo’n film noir is uit de jaren veertig, vervolgens wordt het typisch grotesk jaren tachtig.’, grinnikt Emilíana. ‘In een scene in het bijzonder zie je de hoofdrolspeelster een concerthal binnenlopen, gehuld in een prachtige rode jurk. Op het podium staat Nick Cave met zijn band te spelen. Dat beeld van die vrouw in de rode jurk wilde ik midden in de studio plaatsen, tussen de lasers en rookmachines.’

Wanneer voelt Emilíana zich zelf het meest “tookah”? ‘Meestal zodra ik een plaat af heb, dan voel ik me ontzettend helder – vooral omdat ik dan zeker weet wat ik over probeer te brengen. En soms moet je daar keiheid voor werken. Sommige teksten, zoals “Blood Red” kostte me maanden om af te maken. Ik werd er letterlijk gestoord van, tot op het punt waar ik bijna opgaf. “Autumn Sun” schrijven duurde een hele week – elke dag van vroeg tot laat – tot het eindigde in trááánen van woede.’ Emilíana beeldt haar ‘inzinking’ vervolgens koddig uit.
‘Uiteindelijk voelt het heel fijn om veel inspanning te geven voor iets. Ik wilde altijd al een echte ambacht leren. Mijn vriend is een echte ambachtsman in de reconstructie, die ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds zwaar fysiek werk moest leveren. Hij verdiende er nauwelijks mee, dus om dit te willen doen heb je een bepaalde visie nodig. Je lichaam is na je veertigste zo’n beetje klaar, weet je’, beargumenteert ze. ‘Ik ben als artiest nog steeds sterk aan het ontwikkelen, dus mijn muziek bejegenen als ambacht was heel inspirerend.’
Heeft Emilíana haar tweedeling inmiddels overwonnen en ‘tookah’ uiteindelijk hervonden?
Torrini: “Ik voel me nu overal dezelfde Emilíana. Wie weet ga ik nu pas écht decadente platen maken!’ (lacht)
Emilíana Torrini’s vierde studioalbum Tookah komt 9 september uit via Rough Trade/Konkurrent. Torrini is op 2 november te bewonderen in de Maassilo in Rotterdam.